Poznański ratusz wysłany z Buenos Aires, Stary Rynek - z Bukaresztu

? Na tarasie przed dworcem kolejowym widać stoliczki, przy których kawę popijają pasażerowie. Tramwaje podjeżdżają pod sam dworzec. Pasażerowie mają do kas biletowych 15 metrów ? filatelista Bronisław Jasicki pokazuje mi pierwszą kartę pocztową, na której widnieje poznański budynek. Wydana została w 1899 r. przez prywatną pocztę Hansy z siedzibą w Królewcu. Widać na niej gmach dworca, trzy perony, zieleń, dorożki. Karty nie możemy podotykać. To kolekcjonerski rarytas. Oglądamy ją w świeżo wydanej książce ?Poznań na znakach pocztowych? Bogdana Michalaka.

To album z opisami 360 znaków pocztowych z widokami poznańskich budynków. Znaki to nie tylko znaczki, ale też stemple, datowniki, nalepki. To także kartki pocztowe z nadrukowanym znaczkiem, oraz kartki beznominałowe, czyli takie, na które znaczek musimy dokleić.

Prywatni listonosze pojawili się w Polsce parę lat temu. W XIX-wiecznych Prusach to była normalność. Na terenie zaboru pruskiego działała np. firma Posener Packetfahrt Hansa. ? Poczta ta rozprowadzała głównie paczki i gazety. Ale drukowała też kartę pocztową z herbem Poznania. Pod obrazkiem Dworca Głównego znajdowała się informacja o dostawie i odbiorze bagażu podróżnego oraz o konieczności wrzucenia korespondencji Hansy wyłącznie do czerwonych skrzynek ? Bogdan Michalak opisuje unikatową kartę z poznańskim Dworcem Kolejowym, pierwszą, na której można zobaczyć Poznań.

Michalak zbiera znaczki od ponad pół wieku. Zaczął w podstawówce. Nie chciał być gorszy od kolegów ze szkolnej ławki. ? Początkowo znaczki lądowały w pudełku po zapałkach. Jeden z pierwszych był z Egiptu, z piramidami. Poobdzierany, ale najważniejszy był kolorowy obrazek. Podarował mi go dziadek kolegi ? wspomina.

Filatelistyczna pasja rozkwita w liceum. Znaczki przysyłają już koledzy z zagranicy. ? Taka korespondencja to był nasz kontakt ze światem. Młodzież ? głównie z demoludów ? pisała sobie o wspólnych problemach. Ale do każdej koperty wkładaliśmy też miejscowe znaczki. Takie listy, poza ciągłym poszerzaniem kolekcji, inspirowały do nauki języków ? zaznacza Michalak, z wykształcenia germanista.

W szkole średniej w klaserze Michalaka zagościł pierwszy polski znaczek z poznańskim budynkiem. To zielony ratusz za 5 groszy. Do dziś ?perła renesansu na północ od Alp? to najczęściej pojawiający się poznański motyw na znakach pocztowych. Ratusz widać np. na pocztówkach przygotowanych przez polskich oficerów-jeńców wojennych w oflagu w Dobiegniewie. Grafiki te są miniaturowymi dziełami sztuki drzeworytniczej, zaprojektowanymi przez Edmunda Czarneckiego i Mariana Puchalskiego, którzy byli w obozie jenieckim.

Kolejny ratusz to lekkie zakłamanie. Zamiast po prawej, ratuszowa wieża znajduje się po lewej stronie. ? To lustrzane odbicie prawdopodobnie wynika z tego, że znaczek z 1945 r. projektowano na podstawie szklanej kliszy. Tak wtedy robiono artystyczne fotografie ? przypomina Bronisław Jasicki.

Kolejne przekłamanie niemające odbicia w rzeczywistości to obrazek na znaczku z 1960 r. o nominale 40 groszy. Obok współczesnej katedry stoi kościół Najświętszej Marii Panny z XVI w. Do sakralnych budynków prowadzi kamienny most z 1926 r., wysadzony przez saperów w 1939 r. To fantazja projektanta, bo nigdy obok siebie te rzeczy nie stały. Na znaczku jest to możliwe.

Czerwonych znaczków z widokiem na katedrę wydrukowano pół miliarda. To znaczek obiegowy, więc przez kilka lat był dostępny w każdym kiosku i pocztowym okienku. Naklejano go na większość przesyłek w kraju i na te, które zmierzały do demoludów. Obiegowe znaczki wędrują po całym świecie, wpadając w oczy i ręce milionów korespondentów. Dlatego warto się na nich znaleźć. Poznaniowi udało się to pięciokrotnie. Poza zielonym ratuszem i czerwoną katedrą to także znaczek z konturem Polski, wewnątrz którego ratusz sąsiaduje ze stoczniowymi żurawiami ze Szczecina, warszawską kolumną Zygmunta, mazurską żaglówką i górską kolejką z Zakopanego.

Dwukrotnie na popularnym znaczku obiegowym umieszczono też Bibliotekę Raczyńskich. W 20-leciu międzywojennym fioletowy obrazek biblioteki najczęściej lądował na listach poleconych za 55 groszy. Taka kwota przed wojną była majątkiem, więc znaczek furory nie zrobił. Więcej szczęścia Biblioteka Raczyńskich miała już w XXI w. W 2005 r. jej gmach był tłem dla pomnika Hygiei. Ten walor był przez dwa lata najpopularniejszym znaczkiem w Polsce. To dlatego, że był wart 1,30 zł, czyli tyle, ile kosztowało wysłanie kartki pocztowej lub zwykłego listu.

W przeciwieństwie do obiegowych, nakład znaczków okolicznościowych określa się z góry. Dlatego kupić je trudniej. Taki jest np. znaczek wydany z okazji 750-lecia lokacji Poznania. Na tle widzianej z Rataj panoramy starego miasta z połowy XVII w. wyrastają współczesne wysokościowce: Collegium Altum, PFC, Okrąglak i biurowce przy ul. Piekary. Znaczek zaprojektował nieżyjący już prof. Andrzej Jeziorkowski, który na politechnice uczył rysunku przyszłych inżynierów. Inspiracją dla profesora był widok Poznania z dachu bloku na osiedlu Piastowskim.

W PRL-u częstą okazją do wypuszczania specjalnych znaczków były organizowane rokrocznie Targi Poznańskie. Targowi goście słali do swych krajów pozdrowienia okraszone rysunkiem zbudowanej w 1911 r. Wieży Górnośląskiej. To dzieło Hansa Polziga zostało zniszczone w czasie wojny. Na jej pozostałościach w 1955 r. zbudowano tzw. iglicę. Ten architektoniczny obiekt widnieje na znaczkach wydanych z okazji 20. rocznicy nacjonalizacji przemysłu albo z okazji 75-lecia Targów.

Fot. Poznań na znakach pocztowych

Poznańskie Targi były też areną wielkich, światowych wystaw filatelistycznych. To kolejna okazja, by zaprojektować okazjonalny znaczek. I to nie tylko w Polsce. W 1973 r. przyjechali do nas goście ze 102 krajów. Najmilsze wspomnienia wywieźli Rumuni. Znaczek z fragmentem poznańskiego Starego Rynku trafiał na listy wylatujące np. z Bukaresztu. W 1993 r. na Karpaty zawędrowała targowa iglica, a wieża poznańskiego Ratusza ? trafiła nawet na poczty argentyńskie.

Poznań na znakach pocztowych

Na najmłodszym znaczku z Poznania widać stadion miejski ? wydano go z okazji piłkarskich mistrzostw Europy. Ze wszystkich aren Euro 2012 Poznań był najtańszy. Kosztował 1,55 zł, czyli pasował na list krajowy. Najdroższy (3 zł) był znaczek ze stadionem we Wrocławiu.

Fot. Poznań na znakach pocztowych

W internetowych sklepach dla filatelistów bez problemu kupimy wspomniane znaki i znaczki. Dużo trudniej dostać np. niemieckie kartki pocztowe z czasów okupacji. W 1942 r. wprowadzono do obiegu osiem kart z poznańskimi widokami. Poza ratuszem znalazł się na nich m.in. Zamek Cesarski, Teatr Wielki czy Ostrów Tumski. Na znaku opłaty widniał wizerunek Hitlera. Na takie rarytasy Bogdan Michalak długo czekał. W ich zdobyciu pomógł mu syn, który wyłowił je na filatelistycznych aukcjach. ? Ale największym sentymentem darzę kartkę z perspektywicznym ujęciem Poznania z 1618 r. według miedziorytu Georga Brauna i Franza Hogenberga. Poczta wydała tę kartkę z okazji kongresu filatelistycznego, który sam organizowałem, a przeznaczony był dla kolekcjonerów znaczków z motywami religijnymi ? tłumaczy autor ?Poznania na znakach pocztowych?. Inna rzadkość w jego zbiorach to znaki państwa kościelnego z XIX w., z czasów zanim powstał Watykan.

A wymarzony znaczek, taki, którego jeszcze nie wydrukowano? ? Z obrazem kościoła św. Jana Jerozolimskiego na Malcie. Były już stemple i datowniki. Może kiedyś przyjdzie czas i na znaczek ? rozmarzył się Michalak.

Maltański kościół ukazywał się już na pocztówkach (nie mylić z kartami pocztowymi!). Ale te nie wchodzą w zakres filatelistycznych zainteresowań. Kolekcjonerów widokówek Michalak nazywa kartofilami.