Nie tylko Anita Włodarczyk. Krzyszkowiak, Woyda, Wagner, Stamm - wielcy Wielkopolanie zdobywali medale dla innych regionów

Gdyby Natalia Madaj i Magdalena Fularczyk-Kozłowska zdobyły złoto olimpijskie w wioślarstwie trzy lata temu, Poznań cieszyłby się z drugiego w historii złotego medalu igrzysk (po Szymonie Ziółkowskim i jego triumfie w Sydney 2000). Obie wioślarki pływały bowiem dla poznańskich klubów. Natalia madaj była zawodniczką Posnanii, a Magdalena Fularczyk - Trytona Poznań, klubu Julii Michalskiej, medalistki z Londynu. Trenował je zresztą poznański trener Marcin Witkowski.

Magdalena Fularczyk-Kozłowska pochodzi z Wąbrzeźna, ale Natalia Madaj to Wielkopolanka. Urodziła się w Pile i jeszcze trzy lata temu mieszkała niedaleko toru regatowego Malta w Poznaniu. Po zdobyciu złota obie pozdrawiały zresztą swych poznańskich przyjaciół i znajomych.

Szymon Ziółkowski to jedyny sportowiec, który dotąd zdobył złoty medal olimpijski jako reprezentant wielkopolskiego klubu. W dziejach polskiego sportu mieliśmy jednak mistrzów olimpijskich, którzy z Wielkopolski pochodzili. Pierwszym był legendarny polski biegacz Zdzisław Krzyszkowiak, dzisiejszy patron stadionu w Bydgoszczy. To właśnie z Zawiszą Bydgoszcz związał się bowiem w czasie swej kariery i to dla jego barw zdobył w Rzymie w 1960 r. olimpijskie złoto w biegu na 3 kilometry z przeszkodami.

To był jeden z najwspanialszych biegów w dziejach polskiej lekkoatletyki, a Zdzisław Krzyszkowiak pokonał na rzymskiej bieżni biegaczy z ZSRR - Nikołaja Sokołowa i Siemiona Rżyszczyna.

Mistrz Krzyszkowiak nigdy nie reprezentował barw żadnego wielkopolskiego klubu, ale pochodził z Wielkopolski - urodził się w Wielichowie, leżącym niedaleko Grodziska Wlkp. i Kościana. Biegać zaczął w 1948 roku wojsku, w jednostce w Ostródzie.

W Wielichowie stoi tablica upamiętniająca wielkiego mistrza, który zmarł w 2003 roku. Można na niej przeczytać: Najwybitniejszy sportowiec pochodzący z Wielichowa, lekkoatleta, mistrz olimpijski w biegu na 3 km z przeszkodami (Rzym 1960), pechowiec Olimpiady w Melbourne (1956 r.), gdzie pogryzł go pies i zajął tylko 4 miejsce w biegu na 10 kilometrów.

Jeszcze większe sukcesy niż Zdzisław Krzyszkowiak odniósł pochodzący z Poznania szermierz Witold Woyda. On był dwukrotnym mistrzem olimpijskim w Monachium w 1972 roku - we florecie indywidualnie i drużynowo. To największy sukces w dziejach polskiej szermierki. Mistrz Woyda wyprzedził wówczas Węgra Jenö Kamutiego i Francuza Christiana Noëla. W drużynie Polacy byli lepsi od szermierzy radzieckich i francuskich.
Związki Witolda Woydu z Poznaniem skończyły się jednak na dzieciństwie. W Poznaniu urodził się 10 maja 1939 r. Jako 14-letni chłopak wyjechał jednak do Warszawy z rodziną i to barwy warszawskich klubów Budowlani i Marymont reprezentował podczas startu w Monachium.

Poznaniakiem był również najsłynniejszy polski trener siatkarki - Hubert Jerzy Wagner, który poprowadził siatkarzy do złota olimpijskiego w Montrealu w 1976 roku. "I Wagner, ten prawdziwy szarlatan, który powiedział: interesuje mnie tylko złoto!" - wołał wtedy podczas transmisji redaktor Wojciech Zieliński, gdy Polska wygrała w finale z ZSRR.
Rzeczywiście, Hubert Wagner słynął z tego, że bez kompleksów mówił o złocie, który chce zdobyć w Montrealu. Po nieudanym występie Polaków na poprzednich igrzyskach uważano to za szczyt arogancji, zwłaszcza że trenerem kadry narodowej został jako zaledwie trzydziestodwulatek. Wagner jednak zawsze był bezkompromisowy. Wiedział, czego chce i jak to osiągnąć.
Z tego m.in. powodu opuścił Poznań, w którym po prostu nie miał gdzie i jak uprawiać siatkówki. Przerwał z tego powodu studia na Politechnice Poznańskiej i przeniósł się do Warszawy. Do tej chwili był siatkarzem AZS Poznań i mieszkał w kamienicy w Winiarach.
Dziennikarze nazywali go "Katem", podkreślając jego mordercze treningi. Siatkarze nigdy tak na niego nie mówili.

Hubert Wagner nie był jedynym poznaniakiem w złotej drużynie siatkarzy 1976 roku. Włodzimierz Sadalski także pochodził z Poznania. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu reprezentował już barwy czołowego wtedy polskiego i europejskiego klubu Płomienia Milowice, z którym zresztą w 1978 roku sięgnął po Puchar Europy - pierwsze takie trofeum dla polskiej drużyny w grach zespołowych. Swą karierę rozpoczynał jednak w AZS Poznań jeszcze w latach sześćdziesiątych. W 1966 roku przeniósł się do Skry Warszawa, a stamtąd w 1975 roku - do Płomienia.

Podczas montrealskiego sukcesy reprezentacji siatkarzy był drugim rozgrywającym i ważnym zmiennikiem w kluczowych momentach dla Wiesława Gawłowskiego. Zdobył nie tylko złoto olimpijskie, ale mistrzostwo świata w 1974 roku w Meksyku oraz dwa srebrne medale Mistrzostw Europy. Po zakończeniu kariery wyjechał do Finlandii i trenował tamtejsze kluby. Przez pięć lat, od 1987 roku prowadził nawet reprezentację Finlandii. Zagrał z nią na Mistrzostwach Europy i zajął ósme miejsce, co dla Finów było sporym osiągnięciem. Poprawili je dopiero czwartym miejscem w 2007 roku.

Któregoś dnia w 1920 roku w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu pewien młody chłopak stanął do pokazowej walki bokserskiej, w której nagrodą była tabliczka czekolady. Wygrał. Pochodził z Kościana w Wielkopolsce, nazywał się Feliks Stamm. Wkrótce stał się ojcem polskiej szkoły boksu. Papą - jak mówiono - Papą Stammem.
Papa Stamm jako zawodnik boksował w Pentatlonie Poznań, ale bardziej od stawania do ringu interesowało go posyłanie tam wyszkolonych przez siebie pięściarzy. W 1926 roku został trenerem Warty Poznań. Dzisiaj trudno aż sobie wyobrazić, jak niewyobrażalną supremację w polskim boksie zdobył przed wojną ten klub. Warta miała najlepszych zawodników i niemal komplet drużynowych mistrzostw kraju. Nie brakowało też  innych klubów bokserskich w Poznaniu - łącznie było ich wtedy kilkanaście.

W czasach, gdy Feliks Stamm pracował z Wartą, polska reprezentacja nie zdobyła jednak na igrzyskach żadnego medalu w boksie. Udało się to dopiero pod wodzą Papy Stamma po wojnie, począwszy od 1948 roku i medalu Zygmunta Chychły. Za czasów pracy Stamma z kadrą bokserów (1937-1971) bokserzy zdobyli grad medali. Nie było wśród nich jednak żadnego poznaniaka.

Piotr Mowlik na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych był bramkarzem poznańskiego Lecha. W 1980 r. jednak polscy piłkarze na igrzyskach olimpijskich w Moskwie nie grali. Byli za to w Montrealu w 1976 roku, gdzie zdobyli srebro po finałowej porażce 1:3 z NRD.

Właśnie w tym spotkaniu swój pamiętny udział miał Piotr Mowlik. Spotkanie rozpoczął bowiem etatowy bramkarz polskiej reprezentacji, Jan Tomaszewski. Piłkarze NRD zaczęli demolować Polaków, wbili dwa szybkie gole i po kwadransie prowadzili 2:0. Jan Tomaszewski został zmieniony właśnie na Piotra Mowlika. Losów meczu nie udało się jednak odwrócić i złota dla Polski nie było, za co legendarny trener Kazimierz Górski zapłacił posadą.

W 1976 r. jednak Piotr Mowlik był jeszcze zawodnikiem Legii Warszawa, a nie Lecha Poznań. Do Kolejorza trafił dopiero rok po montrealskich igrzyskach.

Jarosława Jóźwiakowska-Bieda zdobyła srebrny medal podczas konkursu skoku wzwyż na igrzyskach w Rzymie w 1960 r., a zatem nawet wcześniej niż Marian Dudziak w sprinterskiej sztafecie - co było pierwszym medalem w lekkoatletyce dla Poznania. To drugie miejsce zajęła wtedy ex aequo z Brytyjką Dorothy Shirley - obie skoczyły po 1,71 m. Złota medalistka była poza zasięgiem. Rumunka Iolanda Balas uzyskała wówczas 1,85 m, co było rekordem olimpijskim.

Wicemistrzyni olimpijska z Rzymu była rodowitą poznanianką, ale podczas igrzysk w Rzymie nie reprezentowała już poznańskich barw. Skakała dla AZS Poznań w latach 1952-1954, ale w 1960 r. była już zawodniczką AZS Gdańsk.

Ciekawostką jest fakt, że do polskiej ekipy udającej się na igrzyska w Rzymie ta zawodniczka została dołączona w ostatniej chwili i to na skutek nacisków mediów oraz opinii publicznej. Pamiętajmy, że mówimy o czasach, w których lekkoatletyka była - obok boksu - najważniejszym sportem w Polsce. To od niej rozpoczynały się czołówki kolumn sportowych, nie od piłki nożnej. Kwestia tego, kto jedzie na igrzyska była szeroko dyskutowana w całym kraju.

Pierwszymi dwoma olimpijczykami z Wielkopolski byli piłkarz Marian Spojda oraz tyczkarz Stefan Adamczak, którzy wystartowali na igrzyskach w Paryżu w 1924 r. Piłkarze odpadli po pierwszym meczu (0:5 z Węgrami), natomiast Stefan Adamczak - żołnierz cesarskiej armii niemieckiej z okopów I wojny światowej, następnie członek powstańczej Straży Ludowej podczas powstania wielkopolskiego -  nie poradził sobie w tyczce. Minimum do finału wynosiło 3,66 m, Polak skoczył 3,20 m - znacznie poniżej swych możliwości.

Obaj ci zawodnicy zginęli w czasie wojny w dramatycznych okolicznościach. Marian Spojda znalazł się na liście katyńskiej, zidentyfikowano go w masowym grobie na podstawie legitymacji klubu Warta Poznań, którą miał przy sobie. Stefan Adamczak natomiast we wrześniu 1939 r. brał udział w obronie Katowice. Zaginął bez śladu, nikt nie wie co się z nim stało.

Jako ciekawostkę dodajmy, że największa reprezentacja olimpijska w dziejach Wielkopolski pojechała na igrzyska do Sydney w 2000 roku. Było to 30 osób, z czego połowę stanowili laskarze. Polska reprezentacja w hokeju na trawie zakwalifikowała się na ten turniej po dramatycznych eliminacjach w Osace w Japonii. Wygrała w decydującym meczu z Nową Zelandią, co przy remisie Japonii z Belgią dało jej awans.
Drużyna złożona niemal wyłącznie z graczy wielkopolskich klubów, zwłaszcza Grunwaldu Poznań i Pocztowca Poznań, przypomniała całej Polsce o istnieniu najbardziej bodaj wielkopolskiej gry zespołowej, jaką jest hokej na trawie. Poza Wielkopolską uprawia się go w niewielu miejscach w kraju - na Pałukach, w Toruniu, na Śląsku.
Hokej na trawie pochodzi z Wielkiej Brytanii, ale kojarzony jest głównie z potęgą Indii i Pakistanu, przez lata najmocniejszych w tym sporcie. W 2000 roku układ sił był już inny. Polacy w Sydney zdołali zremisować z Indiami 1:1. Mieli też dramatyczny remis 4:4 z Argentyną oraz wygraną 4:1 z Hiszpanią. Porażki 0:4 z Australią i, 2:3 z Koreą Południową nie pozwoliły im na wyjście z grupy.

Był to piąty olimpijski start polskiej reprezentacji w hokeju na trawie na igrzyskach - wcześniej grali w Helsinkach 1952, Rzym 1960, Monachium 1972 i Moskwie 1980. W Moskwie zajęli czwarte miejsce, po porażce 1:5 z ZSRR. Zawsze wielkopolscy gracze odgrywali w zespole kluczowe role.