"(...) Ksiądz dyrektor Piotrowski był czterdziestolatkiem pełnym życia i energii. Był wysoki, zawsze na czarno ubrany, o ruchach bardziej przypominających wojskowego niż duchownego. (...) Oczy miał żywe, spojrzenie badawcze, ale nie surowe, był bardzo opanowany - nigdy nie pamiętam go gniewnego czy wzburzonego. Chociaż budził respekt i szacunek, był przez uczniów lubiany. Jego ambicją (...) było znać nazwiska wszystkich uczniów" - tak o ks. Czesławie Piotrowskim pisał we wspomnieniach Stanisław Leitgeber, absolwent męskiego gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
1 września 2015 roku w salach zbudowanego przez ks. Piotrowskiego gimnazjum rozpoczną znowu lekcje uczniowie szkoły katolickiej. Dyrektorem placówki jest dziś ksiądz Piotr Kuś.
Na zdjęciu: ks. Czesław Piotrowski ok. 1930 r.
Twórca gimnazjum, Czesław Piotrowski rodzi się 20 marca 1891 roku w Kurcewie pod Pleszewem. Jego rodzice pochodzą z Górnego Śląska. Są zamożni, trudną się kupiectwem i rolnictwem. Młody Czesław kończy gimnazjum klasyczne w Środzie, zakłada tajne harcerstwo i należy do konspiracyjnej organizacji im. Tomasza Zana. Po szkole, w 1914 roku wyjeżdża na studia do Wrocławia. Przez jeden semestr studiuje ekonomię i prawo. I tu nadchodzi powołanie. Jeszcze w 1914 roku trafia do Poznania do seminarium duchownego. Na krótko jednak, bo władze pruskiej w czasie I wojny światowej przemianowują budynek na szpital wojskowy. Piotrowski trafia do seminarium w Muenster. W latach 1915-1918 studiuje teologię. Po święceniach, w 1919 roku przyjeżdża do Poznania i zostaje wikariuszem w parafii Matki Boskiej Bolesnej na Łazarzu.
- I tu zaczyna się jego historia pedagogiczna - opowiada Joanna Napierała, absolwentka historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, która pracuje dla poznańskiej kurii (wykonuje m.in. ekspertyzy historyczne). - Poznań dużo mu zawdzięcza. Był bardzo dobrym pedagogiem, wyprzedzającym myślą swoje czasy. Stworzył nowoczesną szkołę - nie tylko ze względu na sam budynek, ale też na program dydaktyczno-wychowawczy.
Na zdjęciu: ks. Czesław Piotrowski (z prawej) wita Prymasa Augustyna Hlonda (wysiada z auta), 1927 r.
W 1928 roku ks. Piotrowski studiuje na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. Trafia do katedry pedagogicznej prof. Ludwika Jaxy-Bykowskiego i przejmuje po nim temat wychowania seksualnego.
Pracę doktorancką zaczyna w 1928 roku i przyjmuje nowatorską, jak na tamte czasy, metodę badawczą - przeprowadza ankiety wśród uczniów. Jedzie do 73 placówek w całej Polsce, do Gdańska, Krakowa, Wilna. Przyjeżdża z zaskoczenia, jest w sutannie. Rozmawiając z uczniami, skraca dystans, opowiada jak rozmawia o seksie ze swoimi podopiecznymi. Wśród chłopców w wieku od 12 do 18 lat przeprowadza 1500 ankiet, z czego odrzuca 121. W doktoracie zaznacza, że nie ocenia etycznie zachowań uczniów. Pyta ich o stosunki seksualne, homoseksualizm oraz o przypadki pedofilskie (de facto ksiądz pyta wówczas o "wykroczenia" i "występki"). Z ankiet wynika, że ponad 88 proc. młodych ludzi w wieku gimnazjalnym przeszło inicjację seksualną. Z tych 88 proc. - 8 proc. miało kontakty homoseksualne.
Ksiądz przedstawia też schemat działania pedofilii. Pisze, że "łowy" pedofilów zaczynają się bardzo ogólnie, pytaniami o zainteresowania przekonują do siebie młodego człowieka. Potem rozmowa schodzi na tematy o płciowości, a następnie, niby na pseudonaukowym poziomie, udowadniają, że to, co chcą zrobić, jest normalne. Piotrowski ubolewa w swojej pracy, że nie ma merytorycznej dyskusji na te tematy w szkołach. Jeśli już się rozmawia, to robi się to, karcąc młodego człowieka. Zaleca, aby o sprawach seksu mówić w sposób łagodny, podchodzić do ucznia bardziej jako mentor, niż karcić.
- Wiem, że pracę ks. Piotrowskiego czytał m.in. Lew Starowicz i przyznał, że tematyka i badania pracy są aktualne dzisiaj - komentuje Napierała.
Na zdjęciu: lekcja gimnastyki uczniów gimnazjum męskiego im. Adama Mickiewicza, lata trzydzieste ub. wieku.
Po 1918 roku system oświatowy w Polsce nie jest jednolity. Każdy zabór ma inną administrację i inny ustrój. Istnieją też inne systemy oświaty. W Poznaniu działa mało szkół, a te, które funkcjonują, są prywatne. Szkoły są powszechne, siedmioletnie. Potem dzieci idą do ośmioletniego gimnazjum. Te podzielone jest na trzy lata niższego i pięć wyższego. Ale pomiędzy szkołą powszechną a gimnazjum nie ma łącznika. Biletem wstępu do gimnazjum są egzaminy, ale szkoły powszechne do nich nie przygotowują.
- Ksiądz Piotrowski wykorzystuje tę lukę i w 1920 roku zakłada szkołę przygotowawczą - mówi Napierała. - Szkoła ks. Piotrowskiego mieści się przy ul. Spornej, w prywatnym gimnazjum im. Tomasza Zana przy Garncarskiej i na ul. Jarochowskiego.
Zajęcia u Piotrowskiego odbywają się popołudniami. Do szkoły chodzą i chłopcy i dziewczynki.
- Poziom był wysoki. Ksiądz sam dobierał kadrę - opowiada Napierała. - Miał tak dużo chętnych, że podjął decyzję o wybudowaniu pierwszego gmachu szkoły przy ówczesnej ulicy marszałka Focha, dzisiejszej Głogowskiej.
Powstaje on w bardzo krótkim czasie. Decyzja policji budowlanej pochodzi z października 1926 roku i budowa rusza natychmiast. Kierują nią inżynier Adolf Piller i Maksymilian Garstecki. Pomagają rodzice, a nawet sami uczniowie. Budynek wyrasta w ciągu roku. 5 października 1927 roku szkoła zostaje poświęcona przez prymasa Polski Augusta Hlonda. Na uroczystości obecny jest prezydent Poznania Cyryl Ratajski, są przedstawiciele oświaty, władz miasta, rodzice. Po poświęceniu szkoła uzyskuje pełne prawa państwowe. Jej pełna nazwa to Prywatne Gimnazjum Humanistyczne im. Adama Mickiewicza. Od tej pory ukończenie szkoły w Poznaniu daje możliwość kontynuowania nauki na studiach.
Do 1938 roku przez szkołę przewija się 600 uczniów. Wybudowano ją na około 1000 osób, z uczniami i kadrą nauczycielską oraz personelem dwóch gabinetów: dentystycznego i lekarskiego. W szkole są nowoczesne sale, m.in. przyrodnicza, laboratoria fizyko-chemiczne, sala slajdów, sala konferencyjna, sala gimnastyczna i aula, która pełni funkcję kaplicy.
- Warunkiem chodzenia do szkoły nie było wyznanie katolickie. Piotrowski był pod tym względem bardzo tolerancyjny. W jego szkole uczyły się np. osoby wyznania mojżeszowego - opowiada Napierała. - Patronem uczniów kapłan uczynił św. Jana Apostoła, który był umiłowanym uczniem Chrystusa. Piotrowski chciał w ten sposób położyć nacisk na współpracę pomiędzy nauczycielem a uczniem na zasadzie uczeń-mistrz, opierającej się bardziej na przyjaźni, zaufaniu i postawie mentorskiej, niż pouczaniu i zakładaniu nieomylności nauczyciela.
Szkoła hołduje tej zasadzie: nauczyciele włączają uczniów w kółka, powstają klasy regionalne, np. kujawska, która zajmuje się tym regionem. Uczniowie działają społecznie: organizują zbiórki dla biednych, zbierają książki dla bibliotek w dzielnicach.
Na zdjęciu: gimnastyka uczennic gimnazjum żeńskiego, w tle budynki obu gimnazjów księdza Piotrowskiego, lata trzydzieste.
Na budowę gimnazjum męskiego ks. Piotrowski zaciąga 300 tys. zł kredytu z Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Poznania, która była zakładem komunalnym. W 1930 r. dostaje kolejne 300 tys. zł pożyczki na budowę żeńskiego gimnazjum. W 1930 roku w męskim gimnazjum brakuje bowiem miejsca. Wtedy ks. Piotrowski decyduje się na budowę drugiej szkoły. Obok budynku przy ul. Głogowskiej powstaje żeńskie gimnazjum. W starym gmachu zostaje gimnazjum i dwuletnie liceum. W nowym - gimnazjum żeńskie oraz szkoła przygotowawcza, która liczy sześć klas.
W Archiwum Państwowym w Poznaniu znajdują się dokumenty, szacujące w listopadzie 1931 r. wartość gruntu oraz położonych na nim budynków na 1 mln 70 tys. ówczesnych złotych. Tuż przed wojną budowniczy winien był miejskim bankom 743 tys. zł, nie licząc odsetek.
- Kiedy rozpoczął budowę, część pieniędzy wyłożył z własnej kieszeni. Był majętny. Do tego doszły pieniądze ze zbiórki publicznej i w końcu kredyt. Ten do 1939 roku został w większości spłacony - uważa Napierała.
Z dokumentacji wynika jednak, że ks. Piotrowski spłacał oba kredyty z problemami. W maju 1934 r. KKO ponagla go do uregulowania rat. Kapłan odpowiada, że jest w stanie spłacać jedynie odsetki od kredytu. W 1935 r. i z tym ma problemy, ale ostatecznie w 1938 r. spłaca ponad 26 tys. zł zaległych odsetek. Jednak ani złotówki z pożyczonego kapitału. Z drugiego kredytu kapłan spłaca tylko symboliczną część. W aktach Archiwum Państwowego w Poznaniu znajduje się harmonogram spłat, rozpisany na 36 lat. Ostatnią ratę ksiądz miał zapłacić 1 kwietnia 1971 r.
- Należy też pamiętać, że po wojnie państwo bezumownie korzystało z budynku, nie płacąc za niego ani grosza, czerpiąc zyski - dodaje Napierała.
Na zdjęciu: moment poświęcenie szkoły, kaplica-aula szkolna, 1927.
Przychodzi wojna. Niemcy zajmują budynki szkoły na biura administracji. Po przesłuchaniach na gestapo Piotrowski opuszcza Poznań i ucieka do Warszawy. W stolicy w 1940 roku zakłada tajne komplety, oparte na programie gimnazjum z Poznania. Prowadzi je Bronisława Szczurkiewiczowa, dyrektorka gimnazjum żeńskiego. W gimnazjum i liceum nauczanie jest tajne, nauka płatna. Jednocześnie ks. Piotrowski pracuje w warszawskim oddziale księgarni Świętego Wojciecha.
Po zakończeniu wojny, w 1945 roku ks. Piotrowski wraca do Poznania i stara się o odzyskanie budynków gimnazjów. Ale budynek gimnazjum przy Głogowskiej zajmuje wojewódzka komenda Milicji Obywatelskiej. W 1946 roku sąd grodzki uznaje, że Piotrowski jest właścicielem budynku, ale milicja się nie wyprowadza. Planuje nawet przekształcenie szkoły w koszary milicyjne, czemu Piotrowski jest stanowczo przeciwny. Nie chce zmian w układzie budynku. Ma nadzieję, że znowu otworzy tam szkołę.
Z milicją podpisuje umowę najmu. MO przez jakiś czas płaci, ale przestaje i w latach 50-tych rozpoczyna się proces wywłaszczeniowy szkoły. Wniosek składa milicja. W 1956 r. wywłaszczenie staje się faktem. Odwołania nic nie dają.
Na zdjęciu: uroczystości szkolne w auli szkoły, ok. 1930 r.
W czerwcu 1956 roku milicja przekazuje budynek liceum z ulicy Bosej, znanemu później jako "Ósemka". Państwowe liceum działa przy Głogowskiej do czerwca 2014 roku. Wtedy, po wygranym w 2007 roku procesie z miastem, kuria poznańska odzyskuje budynek. "Ósemka" wyprowadza się do nowej siedziby, a kuria rozpoczyna remont szkoły. Wydaje na niego około 15 mln. zł. - Po latach szkoła wreszcie wróciła do swojej kolebki - komentuje ks. Henryk Nowak, ekonom kurii.
Na zdjęciu: budynek gimnazjum ks. Czesława Piotrowskiego ok. 1930 r.
Jak wygląda Publiczne Gimnazjum Katolickie im. św. Stanisława Kostki, które 1 września zacznie działać w budynku przy ul. Głogowskiej? Zobaczycie je w galerii zdjęć
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze