Popołudnie 24 kwietnia 1927 r. W Poznaniu na pl. Wolności gromadzą się tysiące poznaniaków. Gdy zegar na wieży ratusza wybija godz. 17, z zainstalowanych przed gmachem Arkadii gigantofonów płyną słowa: ?Halo, halo, Radio Poznań, fala 270,3 m...? A zaraz potem śpiewają gwiazdy światowego formatu ? Jan Kiepura i Ada Sari.
Tak rozpoczęła się pierwsza w historii miasta audycja radiowa rozgłośni poznańskiej Polskiego Radia. ?Radjo Poznańskie, powołane do życia z woli Wielkopolan i za ich pieniądze, przemówiło własnym głosem. Uroczystości otwarcia trzeciej po Warszawie i Krakowie stacji radiowej w Polsce nadano bardzo uroczysty charakter - napisał w Kronice Miasta Poznania Piotr Frydryszek, wieloletni prezes Radia Merkury.
Dzięki nadajnikowi firmy Western Electric Company o mocy 1,5 kW, pierwszej audycji można było wysłuchać w odbiornikach położonych w promieniu 35 km od Poznania. Dzięki bezpośredniej transmisji, historyczną audycję odebrali również mieszkańcy Warszawy i Krakowa.
Spółka Radjo Poznańskie powstała latem 1925 r. z inicjatywy starosty miejskiego Stanisława Ziołeckiego. Była spółką akcyjną, która postawiła sobie za cel sfinansowanie powstania stacji nadawczej w Poznaniu. Przystąpiły do niej wszystkie powiaty i 73 miasta województwa poznańskiego, a jej kuratorem został prezydent Poznania Cyryl Ratajski.
W czerwcu 1926 r. Radjo Poznańskie otrzymało subkoncesję na prowadzenie działalności. Z kapitałem zakładowym w wysokości 239 tys. zł w złocie, w grudniu 1926 r. spółka rozpoczęła budowę nadajnika na posesji przy ul. Bukowskiej 53 (dziś w tym miejscu stoi budynek konsulatu Federacji Rosyjskiej). Jednocześnie w dzisiejszym budynku Arkadii przy placu Wolności 11 ruszyła adaptacja pomieszczeń na studia radiowe.
Na zdjęciu nadajnik przy ul. Bukowskiej 53, dziś tu mieści się Konsulat Generalny Federacji Rosyjskiej
Pierwszym dyrektorem Radja Poznańskiego został prokurent bankowy Kazimierz Okoniewski. Kierownikiem programowym - redaktor Orędownika, literat i publicysta Zdzisław Marynowski. Pierwszą zaś obwieścicielką - jak wówczas nazywano spikerki radiowe ? wybrano Marię Prusinkiewiczównę.
W pierwszych latach swojej działalności Radjo Poznańskie zasłynęło z potężnej dawki audycji muzycznych. Wyspecjalizowało się w transmisjach operowych, a także w nadawaniu koncertów orkiestrowych, chóralnych czy organowych. Gośćmi programu bywali ksiądz prof. Wacław Gieburowski i Chór Katedralny, koncertujący na organach Feliks Nowowiejski, śpiewak Kajetan Kopczyński czy prof. Łucjan Kamieński, autor prelekcji muzykologicznych.
Specjalnością Radja Poznańskiego stały się też tzw. dni narodowe - audycje, poświęcone kulturze, gospodarce i polityce różnych krajów. A także słuchowiska - takie jak Robinson Cruzoe, Warszawianka, Balladyna czy Obrona Częstochowy.
Szczególnie popularne były nadawane rano radiowe gimnastyki czy nauka języków obcych.
W momencie startu Radjo Poznańskie miało zalewie 2620 abonentów. Niespełna pół roku później ich liczba zbliżyła się do 17 tysięcy. Ale trzeba jeszcze uwzględnić poznaniaków, którzy nie byli zarejestrowani, ale słuchali audycji u rodziny czy sąsiadów oraz także tak zwanych ?radiopajęczarzy?, czyli osoby niepłacące abonamentu. Szacuje się, że już w 1928 r. Radjo Poznańskie miało ponad 100 tysięcy słuchaczy.
Ważnym impulsem w rozwoju radia była Powszechna Wystawa Krajowa w 1929 r. To wtedy - 11 sierpnia 1929 r. doszło do pierwszej w dziejach polskiego sportu transmisji radiowej meczu piłkarskiego Warta Poznań - Philips Eindhoven. Warta zwyciężyła 5:2, a spotkanie relacjonował 23-letni poznaniak Ludomir Budziński, jeden z najpopularniejszych sprawozdawców sportowych w okresie międzywojennym. Mecz z ekipą holenderską udało się zorganizować m.in. dlatego, że Radjo Poznańskie było partnerem handlowym Philipsa - kupowało u Holendrów lampy nadawcze i żarówki.
Po wygaśnięciu subkoncesji 1 października 1933 r. akcje poznańskiej spółki zostały przejęte przez Polskie Radio SA w Warszawie. Radjo Poznańskie musiało płacić Polskiemu Radiu 25 proc. podatku, kolejne 15 proc. zabierał skarb państwa. Rozgłośnia poznańska radziła sobie dzięki dochodom z reklam, w których nadawaniu Poznań przodował w całej Polsce. Jednak powszechny kryzys gospodarczy odbił się także na kondycji Radja Poznańskiego
Od 1930 r. radio produkowało mniej audycji własnych. Mimo to zdarzały się istne 'fejerwerki': 4 lipca 1931 r. z poznańskiego studia przeprowadzono do Ameryki - via Berlin i Londyn - wielką transmisję związaną z akademią w dniu święta narodowego Stanów Zjednoczonych. Tego dnia w Poznaniu odsłonięto pomnik prezydenta Wilsona, zasłużonego dla sprawy niepodległości Polski, a do miasta przyjechał Ignacy Jan Paderewski. Transmisja z Poznania do Stanów Zjednoczonych była możliwa dzięki kablowi łączącemu Europę i Amerykę po dnie oceanu.
W lutym 1934 r. na poznańskiej Cytadeli uruchomiono nową stację nadawczą o mocy 16 kW, która pozwoliła rozgłośni znacząco poszerzyć krąg odbiorców. Jedną z atrakcji poznańskiego radia w latach 30. były ? nadawane na fali ogólnopolskiej ? opowieści reporterskie Arkadego Fiedlera z obu Ameryk oraz Aleksandra Janty-Połczyńskiego z Azji.
W obliczu narastającego zagrożenia ze strony III Rzeszy, w programie poznańskiej stacji pojawiło się w końcu lat 30. wiele patriotycznych programów 'ku pokrzepieniu serc'. Radio nadawało m.in. dwa głośne cykle historyczne, poświęcone wielkim wydarzeniom w historii Polski oraz polskim królom i narodowym bohaterom ('Miecz i sława'). W ostatnich latach działalności przedwojennego radia w Poznaniu udało się uruchomić na Cytadeli nowy, 60-kilowatowy nadajnik.
Szeroki dostęp do radia spowodował, że latem 1939 r. rozgłośnia poznańska miała w całym województwie aż 75 proc. abonentów ? po Warszawie Poznań był drugim co do wielkości ośrodkiem radiowym w Polsce.
Atak Niemiec na Polskę był przez trzy pełne doby relacjonowany na antenie Rozgłośni Poznańskiej. Radio podawało komunikaty, informacje i muzykę poważną. O północy w nocy z 3 na 4 września 1939 r. ? po odegraniu hymnu ? radio zamilkło. Na rozkaz władz urządzenia rozgłośni zostały zdekompletowane, a pracownicy ewakuowali się do stolicy.
W listopadzie 1939 r. okupanci uruchomili poznański nadajnik radiowy, wykorzystując go do transmitowania programu z Berlina. Przez całą okupację polscy mieszkańcy Poznania nie mieli szansy wysłuchać programu po polsku, a posiadanie radioodbiorników było zabronione pod karą śmierci.
Dźwięki polskiego radia ? na początek z radiowęzła ? popłynęły w Poznaniu ponownie 2 marca 1945 r.
'Zmontowali go z zebranego w gruzach sprzętu i uruchomili powracający do Poznania przedwojenni radiowcy: Zygmunt Bresiński, Józef Brzeziński, Romuald Jungermann, Jan Cieślewicz, Alfred Sikorski, Marian Obst, Marian Szukalski, Kazimierz Wietrzyński, prof. Franciszek Łukasiewicz i nowi pracownicy odradzającej się rozgłośni. Pierwszą płytę, z narodowym hymnem, odtworzył Józef Brzeziński. Nadajnik o mocy 0,5 kW zainstalowano w ocalałym budynku radiostacji przy ul. Bukowskiej 53, a administrację radiowęzła i prowizoryczne studio umieszczono w Wojewódzkim Urzędzie Informacji i propagandy przy ul. Chełmońskiego 21' ? tak opisał odrodzenie poznańskiego radia Piotr Frydryszek.
Przez uliczne megafony ? początkowo na ul. Głogowskiej i na Rynku Łazarskim ? nadawano przez dwie godziny dziennie muzykę polską, komunikaty i krótkie wiadomości. 7 marca 1945 r. przeprowadzono transmisję z uroczystości powitania oddziałów Ludowego Wojska Polskiego oraz z przemówienia Bolesława Bieruta wygłoszonego w Teatrze Polskim.
3 czerwca 1945 r. ? po uruchomieniu przedwojennego nadajnika o słabej mocy 1,5 kW ? w eter znów popłynęła zapowiedź spikera: 'Halo! Tu Polskie Radio Poznań!' Po wiadomościach lokalnych i informacjach z Warszawy pierwsi słuchacze wzruszali się podczas transmisji mszy z kościoła Matki Boskiej Bolesnej na Łazarzu.
Kilka godzin później porucznik Adam Kostaszuk, szef Dyrekcji Okręgowej Polskiego Radia, otworzył oficjalnie studio w willi przy ul. Berwińskiego 5. W czasie wojny mieszkał tu hitlerowski namiestnik Kraju Warty Arthur Greiser. Dla pamiętających niemieckie represje poznaniaków był to ostateczny koniec hitlerowskiej okupacji.
Na zdjęciu wnętrze rozgłośni w latach 50. - te wielkie szafy to magnetofony EMI
Wykorzystałem tekst P. Frydryszka 'Od Radja Poznańskiego do Radia Merkury' (KMP 1997/2)
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze