Napoleon pił piwo, car widział zamach, sułtan przyjechał na hokej. Władcy w Poznaniu

Za rok, w 1050-lecie chrztu Polski, do Poznania zjadą zapewne delegacje z prezydentami i premierami na czele, a w lipcu 2016 r. do stolicy Wielkopolski i do Gniezna może przybyć sam papież Franciszek. W przeszłości Poznań gościł już nie tylko papieża (Jana Pawła II), ale też całkiem sporą grupę głów innych państw niż Watykan.

Siedem miesięcy temu wizytę z okazji 2. rocznicy połączenia kolejowego Swarzędz-Rotterdam złożył holenderski król Willem-Alexander z żoną Maximą. Pobyt królewskiej pary był krótki i niezbyt fascynujący: lotnisko - pociąg - muzeum - bankiet. Do kolacji król i królowa zażyczyli sobie piwo. Nie wiedzieli, że nawiązali do tego, co w Poznaniu robił sam Napoleon Bonaparte.

Fot. Łukasz Cynalewski / Agencja Gazeta

Cesarz Francuzów - jak tytułował się Napoleon - był w Poznaniu kilka razy. Wytworu tutejszego browaru miał skosztować w nieistniejącej już od dawna gospodzie przy ul. Górczyńskiej 26. Czy mu smakowało i zamówił drugie? Czy prosił o pianę na dwa palce? Czy zostawił napiwek? Tego źródła historyczne nie podają.

Wiemy za to na pewno, że wizyty Francuza w Poznaniu to były wielkie wydarzenia. Gdy wjeżdżał do miasta pod koniec listopada 1806 roku, niemal wszyscy mieszkańcy wyszli go przywitać. Ulice były pięknie oświetlone, a Wilhelmstrasse (dzisiejsze Aleje Marcinkowskiego) przemianowano - na krótko - na Rue Napoleon. Biły dzwony, słychać też było salwy armatnie, a panny w białych sukniach rzucały cesarzowi kwiaty pod stopy: święto, jedno wielkie święto Polaków mających nadzieję na odzyskanie niepodległości. Poznań, goszcząc cesarza, stał się nieformalną stolicą Europy.

Napoleon był zakwaterowany w kolegium jezuickim (obecny Urząd Miasta Francuzi nazywali wtedy Chateau du Posen), do którego pościągano najlepsze meble od co bogatszych poznaniaków. Cesarz nie miał więc daleko do fary, w której 2 grudnia obchodził drugą rocznicę koronacji cesarskiej i pierwszą - zwycięstwa pod Austerlitz.

Na pamiątkę podpisania przez niego pokoju z księciem Saksonii lokum przy ul. Wrocławskiej 25 zostało nazwane Hotelem Saskim. W hotelu tym zresztą również nocował (potem swoją fabrykę mydła miał tu słynny Zabłocki - i tu urodziło się w 1932 roku powiedzenie: "wyjść na czymś jak Zabłocki na mydle"; a w latach 90. zamiast fabryki był tu salon bingo).

Wojciech Kossak - "Niech żyje cesarz!" / fot. wikicommons

Cesarz zwiedzał też okolice Poznania, co mogło go zgubić. Przy Baszcie Halszki w Szamotułach angielski wywiad przygotował na niego pułapkę, by go pojmać. Próba spaliła na panewce.

Napoleon był jeszcze w Poznaniu parę razy. Przejeżdżał z tragarzami w drodze do Drezna (kilkugodzinna wizyta w lipcu 1807 r.) i przy okazji wyprawy na Moskwę. Gdy wracał pobity z Rosji w grudniu 1812 roku, był już w naszym mieście incognito.

Wcześniej stałym motywem jego wizyt były bale. Hrabina Wirydiana Kwilecka spytana o to, jakie wrażenie zrobił Napoleon podczas przyjęcia, odpowiedziała: - Wielkie, lecz... nie takie jak książę Poniatowski.

Hrabina napisała też o ówczesnym władcy Europy: "Nadmierna otyłość przeszkadzała mu w chodzie. Rysy zgrubiały, zatracając delikatność. Wiele słyszałam o wdzięku jego uśmiechu - ale uszedł on mojej uwadze. Ale to był Napoleon!".

Też na początku XIX wieku, konkretnie 23 października 1805 r., przez Poznań przejeżdżał car Aleksander I (Romanow). Imperator Wszechrusi spędził w stolicy Wielkopolski jeden dzień, w drodze do Berlina. Jechał tam na zaproszenie króla Prus, Fryderyka Wilhelma III, a obaj władcy zawiązali wówczas sojusz wymierzony w Napoleona. Na obrazie powyżej obaj są uwiecznieni przed grobem Fryderyka II Wielkiego.

Car Aleksander był w Poznania m.in. z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim, ówczesnym ministrem spraw zagranicznych. Car, tak jak potem Napoleon, zamieszkał w dawnym kolegium jezuickim. Jak wiadomo z łacińskiej notatki, sporządzonej przez ks. Wojciecha Brodziszewskiego (później nauczyciela religii w gimnazjum św. Marii Magdaleny), w Poznaniu Aleksander I obejrzał ćwiczenia wojskowe na Wzgórzu Św. Wojciecha, zjadł posiłek i ruszył w dalszą drogę.

Wizyta jego późniejszego następcy Mikołaja II była dużo ciekawsza...

- Znam tylko dwa typy Polaków: tych, którzy się zbuntowali przeciwko mnie oraz tych, którzy pozostali mi wierni. Jednych nienawidzę, drugimi gardzę - mówił car Mikołaj I, nazywany "Żandarmem Europy". Poznaniaków więc raczej nienawidził. W naszym mieście znajdowała bowiem schronienie spora grupa politycznych uchodźców. A nawet jeśli nie było tak, że poznaniaków nie cierpiał szczególnie, to jedno jest pewne: musiał mieć dość podróży przez Poznań. Czy to się jednak carowi podobało, czy nie, nasze miasto leżało na najkrótszej trasie z Rosji do Berlina.

Najpierw podczas podróży do Berlina w 1843 r. Mikołaj I usłyszał przy Starym Rynku: "Tu bić nie wolno, tu nie Rosja!". Mało tego, wykrzykujący to bezczelni poznaniacy nie zdjęli nakryć głowy przed przejeżdżającymi carskimi powozami! Mieszkańcy wzięli w ten sposób w obronę woźnicę, okładanego niemiłosiernie przez jednego z przybocznych Mikołaja I - za to, że skręcając z ul. Wronieckiej w Kramarską zawadził o narożnik kamienicy Mielżyńskich.

fot. wikicommons

Incydent ten i tak był niczym w porównaniu z aferą, jaka rozpętała się przy okazji powrotu cara z Berlina. Gdy 19 września 1843 roku rosyjski władca przejeżdżał przez miasto, "dla okazania swej niełaski Poznaniowi, nie chciał tu wysiąść i tylko zażądał przeprzęgu", który odbył się na ul. Zielonej. Gdy powozy carskiej kancelarii zaczęły wyjazd z miasta, koło jednego z nich przy moście na Chwaliszewie wpadło w głęboki rynsztok. Pojazdem mocno zatrzęsło i nagle... padł strzał! Strzelba kozaka, siedzącego z tyłu powozu carskiego, przypadkowo wystrzeliła w powietrze. Nikomu nic się nie stało, ale... to nie szkodzi. Rozgniewanemu na Poznań carowi wystarczyło to do wysunięcia oskarżenia, że ktoś chciał go zabić: "(...) Przy ulicy (...) stały osoby podejrzane. Z ich strony padł strzał na powóz, a kula przeszyła na wylot puklat i jednemu urzędnikowi płaszcz w powozie przedziurawiła" - twierdził.

Po dalekiej od rzeczywistości relacji Mikołaja doszło do groteskowego śledztwa, które zamiast w Poznaniu miało być prowadzone w... Warszawie. Za wskazanie zamachowca ustalono nawet nagrodę - tysiąc dukatów. Ostatecznie doszło do przesłuchania w Poznaniu introligatora Korzeniowskiego i starego kucharza Korzeniewskiego. Jak na złość, żaden od ćwierć wieku nie był na Chwaliszewie i nie miał broni w ręku. Nie wykryto więc sprawcy zamachu, którego nie było. Ot, kolejna przykrość dla cara Mikołaja I.

Car Mikołaj nie omieszkał wysłać not protestacyjnych do Berlina, do króla Fryderyka Wilhelma IV. On Poznań odwiedził rok wcześniej (22 czerwca 1842 r.) i w przeciwieństwie do władcy Rosji był bardzo zadowolony. Jak czytamy w relacjach, król Prus był "łaskaw i wesół, mniej więcej do każdego z przedstawionych przemówił, a do niektórych lepiej znanych, odezwał się bardzo dowcipnie".

Fryderyk Wilhelm IV nie był ani pierwszym, ani ostatnim władcą Prus w Poznaniu, przed nim byli m.in. Fryderyk Wilhelm II (10 października 1793 r.) i Fryderyk Wilhelm III (maj 1818 r.).

Pod koniec życia (zmarł w 1861 roku) Fryderyk Wilhelm IV miał objawy choroby psychicznej i w sprawowaniu władzy zaczął go zastępować brat, Wilhelm I. Po nim na tronie usiadł syn Wilhelma I - Fryderyk III, a następnie wnuk - Wilhelm II.

Ostatni cesarz niemiecki, Wilhelm II, bywał w Poznaniu gościem dość częstym. Najpierw, jeszcze jako następca tronu, przyjechał tu przy okazji powodzi w 1888 r. Potem - już w cesarskiej chwale - wpadł niespodziewanie w połowie czerwca 1893 r. do miasta o godz. 5.15 rano! "Natychmiast zaalarmowano załogę w Jerzycach [pisownia oryginalna - red.] (...) odbył się [jej] przegląd (...) na wielkim placu ćwiczeń pod Główną, podczas którego eksperymentowano z balonem znajdującym się przy V i VI forcie zewnętrznym. (...) Wieczorem wielki pochód z pochodniami całej tutejszej załogi. Illuminacya wieczorna wypadła świetnie, mianowicie wyszczególniał się Ratusz i Bazar, ostatni przepysznie udekorowany".

Jak relacjonowała ówczesna prasa, "Cesarza witano z wielkim zapałem", a nawet usłyszał gromkie polskie: "Niech żyje!". Był "widocznie tem bardzo zadowolony, gdyż natychmiast wypuścił z ust papierosa i ukłonił się". Nerwowo było tylko przez moment, gdy cesarski koń spłoszył się na ul. Nowej (dziś Paderewskiego) i omal nie zrzucił z siebie jeźdźca.

Jeszcze większym wydarzeniem były kolejne wizyty Wilhelma II w Poznaniu. 3 września 1902 roku potężne tłumy przyglądały się, jak cesarz odsłania na pl. Wilhelma (dziś pl. Wolności, w miejscu fontanny) pomnik cesarza Fryderyka III.

fot. Biblioteka Uniwersytecka

fot. Biblioteka Uniwersytecka

fot. Biblioteka Uniwersytecka

fot. Biblioteka Uniwersytecka

fot. Biblioteka Uniwersytecka

Władca, nazywany w Poznaniu "Wilusiem", otworzył też uroczyście zamek cesarski (21 sierpnia 1910), zamkową kaplicę (1913), a w końcu Dworzec Letni (1915). Swoim zamkiem nie zdążył się jednak nacieszyć - abdykował jesienią 1918 r.

Wilhelm i Hindenburg w Poznaniu, przy zamku

Panowanie i upadek wykształconego za Zachodzie, liberalnego Mohammada Rezę Pahlavi, opisał sugestywnie Ryszard Kapuściński w książce "Szachinszach". Zanim do tego upadku doszło, w sierpniu 1977 r. szachinszach Iranu z małżonką wylądowali na warszawskim Okęciu. Przylecieli na zaproszenie władz PRL z przyjacielską, pięciodniową wizytą. Zamieszkali w pałacu w Wilanowie, który stał się rezydencją gości na czas wizyty w Polsce.

23 sierpnia 1977 r., w drugim dniu oficjalnej wizyty w Polsce, cesarska para odwiedziła Poznań. O 10.25 samolot specjalny wylądował na Ławicy udekorowanej flagami szachinszacha i Cesarstwa Iranu. Gościom towarzyszył przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński.

"Dostojnych gości witają gospodarze miasta i województwa Jerzy Zasada i Władysław Śleboda. Staropolskim zwyczajem Ich Cesarskim Mościom wręczono chleb i sól, a młodzież w barwnych strojach regionalnych obdarowała ich kwiatami" - donosiła następnego dnia "Gazeta Zachodnia", organ Komitetu Wojewódzkiego PZPR.

fot. Stefan Lamęcki

Kolumna samochodów w konwoju milicjantów na motorach przejechała przez centrum miasta, witana przez zgromadzonych wzdłuż trasy poznaniaków. Tuż za rondem Kopernika na gości czekał transparent "Serdecznie witamy w Poznaniu". Szachinszach zatrzymał się przy mieszkańcach, zamieniając z nimi podobno kilka słów.

Potem goście pojechali do zakładów Cegielskiego. Obejrzeli zakładowe muzeum, a potem zwiedzili hale fabryczne. "Oglądają nowoczesne, wyposażone na najwyższym poziomie światowym - węzły produkcyjne" - relacjonowała "Zachodnia". Szachinszacha zainteresowały wysokoprężne silniki okrętowe. Gospodarze nie omieszkali wspomnieć, że obrabiarki z Cegielskiego mają już renomę w Iranie. Na koniec dostojni goście wpisali się do księgi pamiątkowej.

Kolejnym punktem wizyty był Stary Rynek. Pod ratuszem szachinszach otrzymał starym zwyczajem symboliczny klucz do stolicy Wielkopolski. Jak zapewnił gospodarzy podczas spotkania w Sali Renesansowej, "ten wzruszający moment za zawsze pozostanie w pamięci zarówno jego, jak i Cesarzowej Iranu". Po śniadaniu, Cesarskie Moście wysłuchały koncertu Poznańskich Słowików pod dyrekcją Stefana Stuligrosza, a potem udały się na Rataje.

Wizytę szachinszacha na ówczesnym Osiedlu Manifestu Lipcowego (dziś Armii Krajowej) uwiecznił na zdjęciach 45-letni wówczas mieszkaniec osiedla Stefan Lamęcki. Na jego fotografiach osiedle wygląda bardziej zgrzebnie niż w pełnej zachwytów prasie. Kwiatów nie widać, z zielenią też krucho.

- Osiedle było nowe, miało tylko trawniki. Drzewa i krzewy nie zdążyły jeszcze urosnąć - opowiada pan Stefan. - Ta wizyta to była wielka atrakcja w tamtych szarych czasach. Wcześniej gdzieś wyczytałem, że szachinszach i 'pani szachownica' - jak wtedy mówiono o jego małżonce - odwiedzą Dom Kultury Trojka na naszym osiedlu. Pierwsze zdjęcia nadjeżdżających limuzyn zrobiłem z okna. Potem poszedłem pod "Trojkę". Niestety, ochrona odsuwała publiczność. Znalazłem się za samochodem. Żeby zrobić zdjęcie szachinszachowi, musiałem podskoczyć. Ale się udało!

fot. Stefan Lamęcki

Azlan Muhji ad-Din Szach był sułtanem stanu Perak od 1984 roku, a królem całej Malezji - między 1989 a 1995 rokiem. O jego wizycie w Poznaniu czytamy w tekście "Król ma klawe życie" Radka Wysockiego z Gazety Wyborczej z 23 sierpnia 1993 r.:

"Najznamienitszym obserwatorem osiemnastego z kolei meczu V Interkontynentalnego Pucharu w Hokeju na Trawie był wczoraj król Malezji - Jego Wysokość Sułtan Azlan Shah. Na trybunach towarzyszyli mu m.in. wicepremier Paweł Łączkowski i Etienne Glichitch, prezydent Międzynarodowej Federacji Hokeja na Trawie.

Jego Wysokość Azlan Shah był królem Malezji od 1980 roku, trzeci raz wybrano go na pięcioletnią kadencję, jako sułtana jednej z 9 malezyjskich prowincji. Do Polski przybył z wizytą nieoficjalną - by kibicować narodowej reprezentacji swego kraju. W czasie sześciodniowej wizyty, oprócz Poznania, odwiedził też Warszawę i Kraków. W Warszawie spotkał się z prezydentem Lechem Wałęsą i premier Hanną Suchocką.

"Król zamieszkał w hotelu Park, zdaniem dyrektorki hotelu Barbary Surmy nie był wymagającym gościem. Ubierał się i jadał po europejsku. Na obiad jadł w hotelowej restauracji befsztyk i łososia, popijał wodą mineralną".

Drużyna Malezji zawiodła swojego honorowego gościa. Gdyby zakwalifikowała się do finału Pucharu, król zostałby w Poznaniu trzy dni dłużej. Ale tak się nie stało.

Sułtan zmarł w 2014 roku, w wieku 86 lat.

ebay.com

Mniej wiemy o wizytach monarchów skandynawskich.

Eryk Pomorski, urodzony i pochowany w Darłowie, w 1424 roku przejeżdżał przez Poznań w drodze na koronację królowej Zofii (Sonki) w Krakowie. Eryk był królem Norwegii (jako Eryk III - w latach 1389-1442), królem Danii (jako Eryk VII - w latach 1396-1439) i królem Szwecji (jako Eryk XIII - w latach 1396-1434/1435-1439).

Król Karol XII był w Poznaniu w 1704 roku przy okazji zdobywania miasta przez Szwedów.

Cesarz Otton III, by odwiedzić grób Św. Wojciecha i spotkać się z Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie w 1000 roku, musiał przejść przez Poznań. W jednej z kronik z końca XIII w. można przeczytać, że cesarz zatrzymał się w grodzie Ostrów, "w pobliżu, gdzie jest teraz Poznań". Wszystko wskazuje na to, że chodzi o Ostrów Lednicki. - W jednym z przekazów znajdujemy informację, że cesarz rozpoczął swoją pieszą wędrówkę w odległości dwóch wielkich mil od Gniezna. Jedna wielka mila to ok. 7,8 km, a Ostrów Lednicki był oddalony od ówczesnej stolicy o ok. 14-15 km - opowiadał dr Maciej Przybył, który badał trasę Ottona do Gniezna.

Pięć lat później, w 1005 roku, na Gniezno ruszył cesarz Henryk II, ale musiał zatrzymać się na Poznaniu i w nim podpisać rozejm. W podobnych okolicznościach smakiem musiał się obejść w 1157 roku, inny cesarz niemiecki, Fryderyk I Barbarossa. Jego wyprawa skończyła się w miejscowości Krzyszkowo, niedaleko Rokietnicy.