Frida na Zamku, Kaczyński w Teatrze Polskim, spór wokół Malta. Najważniejsze wydarzenia kulturalne w roku 2017 [PODSUMOWANIE]

W marcu nowym dyrektorem miejskiej Galerii Arsenał na Starym Rynku został artysta i wykładowca prof. UAP Marek Wasilewski.

Jego wybór poprzedziła szeroka dyskusja, m.in. na łamach 'Wyborczej', o tym jak powinna działać galeria. Nie obyło się także bez kontrowersji - w konkursie na stanowisko dyrektora Arsenału Wasilewski otrzymał mniej głosów niż ubiegający się o ponowny wybór, kojarzony z prawicą, ówczesny dyrektor galerii Piotr Berantowicz (dziś pracuje w TVP i Radiu Poznań). Komisja pięcioma głosami rekomendowała Bernatowicza, Wasilewski otrzymał cztery głosy, a zdanie odrębne popierające jego kandydaturę zgłosiła przewodnicząca komisji, dyrektor wydziały kultury Justyna Makowska. Mimo rekomendacji komisji prezydent Poznania na stanowisko dyrektora galerii wybrał właśnie Wasilewskiego. Funkcję pełni od początku marca.

- Chciałbym, aby w ciągu kolejnych czterech lat galeria miejska w Poznaniu była zaliczana do najlepszych w Polsce. Powinna być też rozpoznawana na świecie, posiadać trwałą sieć kontaktów międzynarodowych. A także stworzyć zalążek kolekcji sztuki współczesnej - mówił w marcu nowy dyrektor Arsenału.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Marek Wasilewski: Galeria Arsenał jest na dnie, a stamtąd najłatwiej się odbić [ROZMOWA]

Uwagę przyciągnęły w tym roku wystawy Hugona Kowalskiego i Marcina Szczeliny "Let's talk about garbage" ("Porozmawiajmy o śmieciach") czy towarzysząca Kongresowi Kobiet 'Polki, Patriotki, Rebeliantki'. Obecnie prezentowana jest wystawa 'Punctum. Architektura krytyczna' Jarosława Kozakiewicza.

- To opowieść o ludziach, ich emocjach i lękach. Każdy rok niesie coś innego w tym temacie. Każdy może sobie inaczej to przeczytać. W obecnym kontekście politycznym chyba boimy się tego coraz bardziej - mówiła przed premierą 'Malowanego ptaka' Joanna Drozda, jedna z aktorek, które zagrały w spektaklu Mai Kleczewskiej.

Poznańska realizacja, której premiera odbyła się w marcu, to pierwsze sceniczne wystawienie głośnej powieści Jerzego Kosińskiego. Jej bohaterem jest mały żydowski chłopiec, który w czasie II wojny światowej wędruje przez polską wieś szukając schronienia. Ze strony większości polskich sąsiadów spotyka go odrzucenie.

PRZECZYTAJ TAKŻE: 'Malowany ptak', czyli pamięć i afekty [RECENZJA]

Premiera książki w 1965 r. wywołała burzę. Kosińskiemu zarzucano szerzenie pornografii, do dziś na nieżyjącym już autorze ciąży też oskarżenie o fałszowanie własnej biografii. On sam, jako żydowskie dziecko, również musiał się ukrywać. Poszczególne epizody wędrówki chłopca w książce zostały jednak zbudowane w dużej mierze z wyobrażeń.

- Jak rozumiem, Kosiński dał upust emocjom, które próbował jako dorosły człowiek rozpoznać. My dziś nie możemy oceniać, czy to przeżycie było słuszne, czy nie - uważa reżyserka.

Spektakl zobaczyć powinien każdy. Zagrali w nim m.in. aktorzy Teatru Żydowskiego w Warszawie. 'Malowany ptak' powstał jako koprodukcja warszawskiej i poznańskiej sceny.

W marcu poznaniacy wreszcie doczekali się oficjalnego otwarcia odbudowanego Zamku Królewskiego, przez wielu nazywanego złośliwie Zamkiem Gargamela. Budowę rozpoczęto jeszcze w 2010 roku. A pierwsze przymiarki do odbudowy zamku rozpoczęły się jeszcze w 2002 roku. Jego projekt, autorstwa architekta Witolda Milewskiego, od początku wzbudzał kontrowersje. Nowy-stary zamek kosztował prawie 20 mln zł. Krytykowany jest przez architektów, choćby ze względu na niską jakość materiałów, z których został wykonany.

W zamku siedzibę wreszcie znalazło Muzeum Sztuk Użytkowych. To osiemnaście przestrzeni, łącznie prawie 1,5 tys. m kw. Zgromadzono tu 2 tys. przedmiotów. Na pierwszym piętrze można oglądać m.in. tkaniny z kolekcji Leona Wyczółkowskiego, dzbany z Persji i wazy z Chin. Dalej - zbiory z baroku, rokoko i II połowy XIX w. Wszędzie przestronnie i jasno. W kolejnej sali można się przebrać w strój z epoki. To "sala spotkań" - docelowo mają się tak odbywać wykłady, prelekcje, warsztaty. Drugie piętro to Daleki Wschód. Można tam m.in. zobaczyć wazony z epoki Qing z XVIII w. Ale to też współczesna sztuka unikatowa, z lat 50., 60., 70. Jedna z sal - poświęcona secesji.

Miał być rosół, obrus i disco polo. Kradzież kiełbasy i zbrodnia. I były.

W marcu, w Teatrze Nowym, podczas premiery 'Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk'. Nie wydarzyłaby się, gdyby nie spotkanie reżyserki Agaty Dudy-Gracz z książką 'Nie oświadczam się' Wiesława Łuki.

Reporter opisał w niej prawdziwą zbrodnię. W Wigilię Bożego Narodzenia 1976 r. we wsi Zrębin czterech mężczyzn zamordowało mężczyznę, kobietę w ciąży i dwunastoletniego chłopca. Przyglądali się temu mieszkańcy wsi. W sumie kilkadziesiąt osób. Nikt nie zareagował. Podczas procesu, który był jedną z najgłośniejszych kryminalnych spraw PRL-u, świadkowie zeznawali na korzyść oprawców.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Agata Duda-Gracz: Jestem wściekła, że ktoś mnie zmusił do opowiedzenia się! [ROZMOWA]

Osią spektaklu stają się lata 90. Bo zdaniem Agaty Dudy-Gracz w polskiej historii był to punkt graniczny. Skąd motyw wesela? - To naprawdę jest święta noc. I zawsze wszystko tam udupiamy - mówiła reżyserka podczas prób. - Na weselach nagle ludzie z miasta udają, że są ze wsi, a ci ze wsi udają, że są z miasta. Przyrzekamy sobie - przed Bogiem - rzeczy, których nie potrafimy dotrzymać. I lejemy się po mordach - mówiła.

Prace tego klasyka awangardy osiągają dziś niebotyczne ceny. W latach 20. i 30. XX w. tworzył dzieła, które można, a nawet trzeba było brać do rąk i aranżować w dowolny sposób. Dziś są objęte ochroną konserwatorską, ale idea poznawania sztuki przez dotyk pozostaje żywa.

Od kwietnia do lipca w Muzeum Narodowym można było oglądać wystawę, której bohaterem był Hans Arp i polskie konteksty jego twórczości. Prezentacja była przeznaczona częściowo do dotykania. A to za sprawą współczesnych polskich artystów - m.in. 'Przytulanek' Iwony Demko, czyli wielkich poduch, na których można było siadać i się kołysać. Częścią ekspozycji był też różowy poduszkowy stół tej samej artystki, przy którym można było usiąść i dotykać z zamkniętymi oczami położone na nim małe organiczne formy.

Ponad 60 prac Hansa Arpa przyjechało do Poznania po raz pierwszy w historii. Ten francuski artysta niemieckiego pochodzenia był malarzem, grafikiem i rzeźbiarzem. Przyczynił się do powstania dadaizmu - nurtu w sztuce, który dawał artystom absolutną twórczą swobodę.

Drugą ważną wystawę tego roku - 'Szczeliny wolności' - można było oglądać w Muzeum Narodowym jesienią. Była próbą podsumowania dorobku polskich artystów tworzących od 1945 r. do 1949 r. Czyli od zakończenia II wojny światowej do momentu, kiedy dominującym nurtem w polskiej sztuce stał się socrealizm. Na wystawie znalazły się prace m.in. Artura Nachta-Samborskiego, Tadeusza Piotra Potworowskiego, Wacława Taranczewskiego, Tadeusza Kantora czy Władysława Strzemińskiego, o którym opowiedział w swoim ostatnim filmie 'Powidoki' Andrzej Wajda.

Przy okazji wystawy na naszych łamach wywiązała się dyskusja o tym czy Muzeum Narodowe w Poznaniu jest przyjazne odwiedzającym. Głos zabrała Aleksandra Przybylska z 'Wyborczej'. Odpowiedział jej zastępca dyrektora muzeum Adam Soćko. Do sprawy odniósł się także krytyk architektury Jakub Głaz.

Tegoroczna - 26. - edycja festiwalu Malta pod hasłem 'Platforma Bałkany' stanęła pod znakiem sporu organizatorów festiwalu z ministrem kultury Piotrem Glińskim. Poszło o jednego z kuratorów festiwalu, chorwackiego reżysera teatralnego Olivera Frljicia, twórcę budzącej wielkie emocje 'Klątwy' w Teatrze Powszechnym w Warszawie.

Prawica oskarżała reżysera, iż spektakl obraża Jana Pawła II i uczucia religijne. Przed teatrem odbywały się protesty. Do fali krytyki przyłączył się Gliński, który uznał, że nie wypłaci festiwalowi Malta dotacji z ministerstwa, póki kuratorem będzie Oliver Frljić. Chodziło o niewielką w skali budżetu festiwalu kwotę 300 tys. zł. Małą, ale symboliczną.

W odpowiedzi na działania ministra organizatorzy festiwalu zorganizowali zbiórkę społecznościową 'Zostań Ministrem Kultury', a grafik i animator Mariusz Wilczyński skrzyknął artystów i ludzi kultury, by zorganizować aukcję prac i darów na rzecz festiwalu. Maltę w internecie wsparło ponad 1800 osób.

Ostatecznie Malta Festival odbył się bez wsparcia ministerstwa kultury, a Oliver Frljić w ramach protestu nie przyjechał do Poznania.

Widzowie festiwalu mogli obejrzeć starszy spektakl Frljicia - 'Turbofolk', a także blisko 300 innych wydarzeń. Jak podają organizatorzy, udział wzięło 580 artystów, których oglądało 85 tys. widzów. Gwiazdą muzyczną był zespół Laibach.

To była wyjątkowa edycja. Z kilku powodów. W lipcu 2017 r. Międzynarodowy Festiwal Filmów Animowanych Animator odbył się po raz 10. Świętowano tu też 70-lecie polskiej animacji.

Były tematy polityczne i społeczne. Pokazy w parku im. Wieniawskiego, w kinie Muza, w CK Zamek i w Scenie na Piętrze. W programie znalazła się retrospektywa brytyjskiego animatora Phila Mulloya, blok 'Salon Odrzuconych', czyli filmy, zatrzymane kiedyś przez cenzurę, a także animacje z muzyką Krzysztofa Pendereckiego. Gwiazdami tegorocznej edycji byli David Silverman, główny animator serialu 'Simpsonowie' oraz Mike Johnson, współreżyser 'Gnijącej Panny Młodej'. Imprezę odwiedziła rekordowa liczba 16 tys. widzów.

O poznańskim festiwalu było głośno w Polsce i na świecie. Decyzją Amerykańskiej Akademii Filmowej od 2017 roku Animator ma status festiwalu kwalifikującego do Oscarów.

We wrześniu, podczas 42. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, organizatorzy Animatora odebrali prestiżową nagrodę Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii Krajowe Wydarzenie Filmowe.

Pod koniec września w CK Zamek otwarto pierwszą w Polsce wystawę prac słynnej meksykańskiej artystki Fridy Kahlo i jej męża Diego Rivery, - To jest przede wszystkim wystawa sztuki. Nie koncentrujemy się na historii życia Fridy, jakkolwiek nie byłoby ono fascynujące i tragiczne. Chcemy za to pokazać, że była przede wszystkim artystką. Nie miała formalnego wykształcenia, a mimo to potrafiła stworzyć wspaniałą sztukę - podkreślała kuratorka wystawy Helga Prignitz-Poda.

"Frida Kahlo i Diego Rivera. Polski kontekst" to 28 obrazów i rysunków autorstwa Kahlo oraz 10 prac Rivery ze zbiorów Natashy Gelman, uzupełnionych m.in. o prace uczniów Fridy.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Samolot z obrazami startował podczas trzęsienia ziemi, czyli jak zorganizowali wystawę Fridy w Poznaniu

Wystawa bije rekordy popularności, bilety znikają błyskawicznie. W Zamku można ją oglądać do 21 stycznia.

Od 20 lat mówiło się, że Polski Teatr Tańca jest bezdomny. Przez lata wynajmował pomieszczenia od szkoły baletowej przy ul. Koziej. W efekcie np. terminy prób są uzależnione od zajęć szkolnych. O siedzibę z prawdziwego zdarzenia przez lata zabiegała m.in. jego dyrektorka, Ewa Wycichowska. Wskazywano różne lokalizacje, jak np. Stara Rzeźnia na Garbarach czy Stara Gazownia. Niestety, żadnych konkretnych decyzji nie podejmowano.

W końcu we wrześniu PTT podpisał umowę z urzędem marszałkowskim i dostał kamienicę przy ul. Taczaka 8. Po remoncie ma tam powstać nowoczesne studio. Można będzie dostosować je na potrzeby grania spektakli z widownią.

Do tego mała sala, w której można organizować wernisaże. Pierwsze piętro będzie połączone ze studiem, powstaną tam garderoby i zaplecze dla tancerzy, m.in. pokój rehabilitanta.

Z pieniędzy unijnych teatr otrzyma 8 mln zł, kolejne 3,5 mln zł wkładu własnego przeznaczył sejmik wojewódzki.

- Nie rezygnujemy z charakteru teatru objazdowego. Dalej będziemy prezentować polską sztukę na scenach światowych -podkreśla Iwona Pasińska, dyrektor Polskiego Teatru Tańca.

Próby ruszyły we wrześniu. A razem z nimi - spekulacje na temat tego, co zobaczymy na scenie.

Powód? Reżysersko-dramaturgiczny duet Monika Strzępka i Paweł Demirski, których zaprosił do współpracy Maciej Nowak, dyrektor artystyczny Teatru Polskiego, wzięli na warsztat postać Jarosława Kaczyńskiego. Z której strony by nie spojrzeć - zapowiadało się ciekawie.

- Czas akcji: noc wyborcza 2019 r. Kaczyński - cokolwiek by o nim myśleć - to fascynująca postać, niezwykły jest jego wpływ na polską politykę. A przez to na losy 38 mln ludzi. Warto więc może mu się przyjrzeć. Poprosiliśmy o konsultacje Roberta Krasowskiego, autora świetnej trylogii o polityce po transformacji 1989 r., która była zresztą naszą główną inspiracją - opowiadała Strzępka w 'Dużym Formacie'.

PRZECZYTAJ TAKŻE: Spektakl o Kaczyńskim w Teatrze Polskim: Warto zobaczyć, choć nie będzie to przyjemne

Premiera odbyła się w listopadzie. Recenzentów i widzów podzieliła. Twórcy postawili znak równości między politykami różnych maści. Zchlastali po równo tych obecnych i postacie ikony ostatniego ćwierćwiecza.

Skandalu nie było. Ale na pewno jest ciekawy pretekst, żeby się do Teatru Polskiego przejść.

Stworzona przez jedną z najsłynniejszych alternatywnych wokalistek eksperymentatorek wystawa 'Björk Digital' pokazywana już była m.in. w Sydney, Tokio, Londynie, Mexico City, Los Angeles, Moskwie czy Buenos Aires.

W październiku trafiła do Poznania.

To była przede wszystkim uczta dla fanów islandzkiej piosenkarki, którzy na wystawę ściągali z całej Polski. Bilety rozchodziły się jak świeże bułeczki. Co zobaczyli? Teledyski stworzone w technice trójwymiarowej, do których można było się przenieść za pomocą gogli VR, album muzyczny wydany w formie aplikacji na telefon czy instalację artystyczną z teledyskami, do których dźwięk emitowało kilkanaście głośników.