E jak estakada. Alfabet Pestki

A - jak autobus szynowy. Wprowadzenie na trasę "Pestki" napędzanych dieslem pojazdów szynowych (dziś znanych nam m.in. z kolejowej trasy Poznań-Wągrowiec) poważnie rozważano w połowie lat 90. Argumenty były dwa. Po pierwsze: koszty (budowa trakcji elektrycznej i zasilania to aż jedna trzecia kosztów budowy trasy). Po drugie: praca dla poznańskich ZNTK, które chciały dostarczyć autobusy szynowe. Przeważyły jednak opinie, że dieslowskie spaliny snujące się w wykopie to nie najlepszy pomysł.

B - jak Buda Rafał. Motorniczy, który 31 stycznia 1997 r. prowadził pierwszy na trasie "Pestki" tramwaj z pasażerami. Nie miał łatwego zadania, bo tramwaj był przeładowany i drzwi się nie domykały. - Proszę się odsunąć od drzwi, bo nie pojedziemy! - grzmiał pan Rafał przez mikrofon. Niewiele to pomagało i podróż do mostu Teatralnego zamiast kilku trwała wtedy kilkadziesiąt minut.

C - jak Chmielewski Janusz. Wieloletni szef Zarządu Poznańskiego Szybkiego Tramwaju w Budowie. Inwestycję prowadził za czasów dwóch ustrojów. Musiał przetrwać chwile załamania, kiedy nie było widać żadnych szans na ukończenie trasy i, poważnie rozważano zasypanie wykopu PST. Dziś emeryt, mieszka na Piątkowie, oczywiście w pobliżu "Pestki".

D - jak linia D. Puszczono ją na trasę "Pestki" pod koniec 1998 r. i jest dowodem sukcesu tej inwestycji. Dołożono ją, bo trzy linie szybkiego tramwaju (12, 14 i 15), które zaczęły kursować 15 lat temu, nie mieściły wszystkich chętnych. W szczycie drzwi w tramwajach się nie domykały. D (jak "dodatkowy") kursował do centrum tylko w dni powszednie. Potem przemianowano go na "szesnastkę".

E - jak estakada nad Doliną Bogdanki. Ma 700 m długości i jest najbardziej efektownym odcinkiem trasy. A jaki piękny widok mają pasażerowie! Np. na ludzi opalających się latem w parku Wodziczki. Gorsze widoki mają mieszkańcy kilku willi na pograniczu Sołacza i Jeżyc, którym tuż przed oknami postawiono wielkie betonowe słupy.

F - jak finanse. Na budowę "Pestki" wydano w przeliczeniu (wg dr Andrzeja Krycha z Politechniki Poznańskiej) ok. 680 mln nowych złotych. Z pieniędzmi były niemałe problemy. Do 1989 r. wykonano ok. 40 proc. robót, ale jeszcze pod koniec PRL zaczął się zastój. Gdy władze miasta postanowiły skończyć "Pestkę", poznańscy posłowie wywalczyli sporo pieniędzy (wtedy liczonych w dziesiątkach miliardów starych złotych) w budżecie centralnym. ?Cały naród buduje tramwaj dla Winograd i Piątkowa" - żartowano.

G - jak głośniki na przystankach. Zainstalowane podczas budowy, by ogłaszać przez nie komunikaty dla podróżnych, nie są wykorzystywane. Służą głównie gołębiom, które chętnie siadają na nich i... załatwiają się na głowy pasażerów.

H - jak helmuty i holendry. Ponad 40-letnie tramwaje z niemieckiego i holenderskiego demobilu - w momencie uruchomienia trasy stanowiły podstawę taboru "Pestki". To właśnie helmut typu GT-8 kupiony w Duesseldorfie, prowadzony przez Rafała Budę, jako pierwszy powiózł pasażerów po trasie PST.

I - jak incydenty: kolizje, samobójstwa. Przez dekadę zdarzyło się ich niemało. Rok 1998 przejdzie do historii jako rok kolizji: aż trzy razy zdarzyło się, że jeden tramwaj najechał na drugi. Dwie osoby na "Pestce" targnęły się na swoje życie: w 1997 i 2001 r. Z kolei w 2004 r. na torach w wykopie wylądował samochód osobowy, który wcześniej staranował siatkę ogrodzeniową i stoczył się z 6-metrowej skarpy. Kierowcy nic się nie stało. 26 kwietnia 2010 przed zjazdem z estakady zderzyły się moderus alfa i combino. Rannych zostało 17 osób. Motorniczy przyznał się do winy.

J - jak Janina Pestka. Mieszkanka os. Przyjaźni, imienniczka trasy. Kilkanaście lat temu przysłała do "Gazety" list popierający nazwanie budowanej wtedy trasy imieniem Pestka. W 1997 r. , podczas inauguracji "Pestki", była honorowym gościem.

K - jak kanion. Tak w latach 80. nazywano gigantyczny wykop, głęboki na sześć metrów, a długi na cztery kilometry, którym dziś przebiega dwie trzecie trasy PST. Pod koniec lat 80. prace stały w miejscu i wykop powoli zaczynał porastać trawą. Bawiły się w nim dzieci, a studenci z akademików Akademii Rolniczej i UAM często przekraczali go na szagę, udając się do sklepów i kina Słońce, ulokowanych po drugiej stronie Kanionu.

L - jak Lechicka. Tak nazywał się jedyny na trasie Pestki przystanek, który zmienił nazwę. Teraz jest to Plaza. To tez jedyny przystanek wyposażony w ruchome schody. Schody zamontowano, gdy przy trasie powstało centrum handlowo-rozrywkowe. W pobliżu "Pestki" powstało też piątkowskie Tesco, a potem w okolicach przystanku Al. Solidarności - centrum handlowe Pestka.

Ł - jak łobuzy. Na przełomie XX i XXI w. często tramwaje na PST obrzucano kamieniami. Najczęściej dochodziło do tych napadów w miejscu, w którym trasa PST krzyżuje się z linią kolejową na Szczecin, czyli w okolicach ul. Poznańskiej. Głośna w Poznaniu była historia energicznego motorniczego, któremu udało się takich nastoletnich łobuzów złapać i przekazać policji.

M - jak metro. Przez długi czas poważnie myślano o tym, by po trasie PST jeździły wagoniki metra. Sama trasa była zresztą planowana jako tzw. premetro - wykop można przecież przykryć betonowymi płytami.

N - jak Nowak Zygmunt. Doktor inżynier, główny projektant "Pestki". Koordynacją "pestkowych" prac projektowych zajął się jeszcze w latach 70. ub. wieku.

O - jak Owińska. W wersji maksymalnej, rozważanej na początku lat 80., to w tej miejscowości planowano umieścić końcową pętlę PST. Trasa, długości 27 km, miała ciągnąć się z centrum miasta przez Winogrady, Piątkowo, Morasko, Czerwonak - do Owińsk. A po lewej i prawej stronie torów miały stać bloki, bloki, bloki...

P - jak pętla przy Moście Teatralnym. Zanim wymyślono, że trasę "Pestki" można połączyć z poznańską siecią tramwajową, myślano o pętli końcowej. Miejsce na pętlę jest cały czas zarezerwowane.

R - jak rowery. Wzdłuż trasy "Pestki" wiedzie jeden z najdłuższych w Poznaniu odcinków drogi rowerowej. A na pętli końcowej na os. Jana III Sobieskiego od kilku lat działa wypożyczalnia rowerów, urządzona z myślą o studentach z pobliskiego kampusu UAM na Morasku. Dla nich też zbudowano drogę rowerową i chodnik z pętli przez tory kolejowe do kampusu.

S - jak studenci. Stanowią znaczną część pasażerów tramwajów kursujących na "Pestce". Ci z akademików przy ul. Piątkowskiej licznie wsiadają na przystanku Słowiańska. Od lat domagają się - bezskutecznie - by zbudowano im schody, skracające drogę na przystanek. Tłumy studentów z całego miasta jadą zaś na pętlę końcową, a stamtąd - najczęściej pieszo - wędrują do kampusu na Morasku. Przedłużeniu torów do kampusu sprzeciwiają się - o dziwo - władze UAM.

Ś - jak średnicowa trasa. Bezkolizyjna na sporej części ulica, równoległa do PST. Budowie trasy średnicowej mocno sprzeciwiali się w latach 90. urbaniści. Obawiali się, że szybki dojazd samochodem do centrum może oznaczać odpływ pasażerów z tramwajów. Tłok, z jakim w godzinach szczytu mamy do czynienia na "Pestce" pokazuje, że się mylili.

T - jak tatry. Tramwaje marki Tatra - 10 sztuk - zamówiono w konsorcjum czeskiej firmy CzKD i naszego Cegielskiego specjalnie dla "Pestki". Nie dojechały na czas, a potem bez przerwy się psuły, dlatego po kilku latach zdjęto je z trasy PST. Dziś kursują na linii 13.

U - jak udogodnienia dla niepełnosprawnych. Wszystkie przystanki "Pestki" są dostępne dla pasażerów na wózkach. Specjalnie dla nich zbudowano kilometry podjazdów, wyłożonych pozbrukiem. Z podjazdów (a raczej zjazdów) chętnie korzystają też rolkarze i deskorolkarze z pobliskich osiedli. A nocami - bywało - ścigali się po nich także dresiarze w "maluchach", wjeżdżając aż na perony.

W - jak wiadukty. W sumie na trasie długości 6,1 km jest aż 20 wiaduktów, kładek dla pieszych i kładek technologicznych (z rurami i kablami).

Z - jak Zachodni Dworzec. Przedłużenie "Pestki" do Dworca Zachodniego planuje się od dawna, budowa rozpoczęła się dopiero w sierpniu ub.r. Dzięki temu tramwaje nie będą już stały w korkach przy moście Teatralnym. Za dworcem będą wjeżdżać na ul. Głogowską.

Zaczęło się na początku lat 70. Razem z moim zespołem w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej projektowałem wtedy układ komunikacyjny Poznania, w tym - szybki tramwaj, jako kręgosłup tego układu. Według tamtych planów trasa PST miała kształt krzyża. Na północy miała prowadzić do Murowanej Gośliny, na południe - do Lubonia, na zachodzie do lotniska, a na wschodzie - aż za Franowo . Dzięki temu poznańskie śródmieście zyskałoby szybkie połączenie z całą aglomeracją - przeczytaj opowieść Zygmunta Nowaka, projektanta Poznańskiego Szybkiego Tramwaju i zobacz zdjęcia z budowy.