Swastyki nad Poznaniem

SS-mann prosi o ogień

"Dziennik Poznański", 22 sierpnia 1939, WTOREK

W Szemzdrowie pod Bojanowem w powiecie rawickim miało miejsce ciekawe zajście.

Otóż do gospodarza - Niemca, mającego swoje obejście tuż przy granicznym kamieniu (po stronie polskiej) Roberta Tibla przyszedł pewien SS-mann i pozdrowiwszy go w sposób przyjęty w Rzeszy - Heil Hitler! - poprosił o... ogień do papierosa. Otrzymawszy ogień, usiłował przeprowadzić z gościnnym gospodarzem rozmowę, ale zajście zauważyli gospodarze i straż graniczna.

Wobec tego, w obawie przed przytrzymaniem za nielegalne przekroczenie granicy - SS-mann wziął nogi za pas i uciekł na niemiecką stronę.

Usunięto zbędny napis

"Kurier Poznański", 24 sierpnia 1939, czwartek

Przed dwoma tygodniami zwróciliśmy na to uwagę, że na szczycie frontowym domu piekarni Konsumu Urzędników Polskich przy ul. Różanej 19-20 znajduje się jeszcze napis z czasów niemieckich. Stwierdzamy z zadowoleniem, że napis ten został usunięty.

Na zdjęciu - niemieckie wozy na Starym Rynku 10 września 1939 r. - Zdjęcie prawdopodobnie  z "Posener Tageblatt", gazety wychodzącej w Poznaniu przed wojną. Została ona zlikwidowana na początku okupacji i pojawił się nowy tytuł: "Ostdeutscher Beobachter", już jako organ partyjny  NSDAP. W tej nowej gazecie pozostawiono jedną kolumnę  pod nazwą starej gazety "Posener Tageblatt". Foto przedstawia pierwsze niemieckie wozy rozpoznawcze na Starym Rynku, w dniu 10 września 1939. W głębi po lewej dawny dom towarowy Woolwoth -ta, spalił się podczas działań wojennych w 1945 roku. Fotografia została wykonana przez pracownika znanego przed wojną i w czasie okupacji zakładu fotograficznego "Foto Stewner" - pisze nasz Czytelnik, który nadesłał nam fotografię.

Sześć przykazań dla ludności

"Orędownik", 31 sierpnia 1939, CZWARTEK

5. Należy trzymać język za zębami. Staropolskie to przysłowie jest w tej chwili wielce aktualne. Pamiętajmy, że szpieg czyha na każde niemal nieopatrzne słowo. Drobna na pozór wiadomość czy uwaga, głośno wypowiedziana, może właśnie dopełnić miary całości posiadanych przez szpiega wiadomości.

Powybijane szyby w luxie

"Orędownik", 27 sierpnia 1939, niedziela

Pociąg pośpieszny "lux" przyszedł do Warszawy ze wszystkimi szybami wybitymi podczas przejazdu przez Niemcy.

Prezent ślubny na FON

"Kurier Poznański", 27 sierpnia 1939, NIEDZIELA

Dziś o godz. 12 w kościele parafialnym św. Wojciecha odbyła się uroczystość zaślubin kierownika IX i XIII rejonu Prokuratury Sądu Okręgowego w Poznaniu, podprokuratora Michała Grzegorzewicza z córką adwokata poznańskiego p. Marią Borszczewską. Związek ślubny pobłogosławił proboszcz parafii ks. radca kanonik Narcyz Putz.

Z uwagi na powagę chwili koledzy prok. Grzegorzewicza zamiast prezentu ślubnego zebrali pomiędzy sobą pewną kwotę, którą przeznaczyli na FON.

Młodzież kopie rowy

"Kurier Poznański", 31 sierpnia 1939, czwartek

Na terenie Poznania prowadzone są w energicznym tempie prace około budowy rowów przeciwlotniczych. Przy pracach tych pracuje ochotniczo wiele tysięcy osób (...).

Na pewnym placu opodal Drogi Dębińskiej młodzież kopała rowy z takim zapałem, że przygodni przechodnie mówili o tej dziecięcej pracy ze wzruszeniem.

W gotowości pracy dla obrony ojczyzny wiek nie odgrywa roli. Na Jeżycach stanęła dla obrony ojczyzny 82-letnia kobieta. Gadatliwa staruszka opowiadała żywo, że tyle lat przeżyła i nie widziała nigdy bezpośrednio zagrożonego wojną miasta. Ale ona jest dobrą Polką i wie, dlaczego się to robi. Chodzi o obronę miasta i naszej ojczyzny.

Ogłoszenia drobne

"Dziennik Poznański", 31 sierpnia 1939, CZWARTEK

Uszczelniam fachowo przeciw nalotom lotniczym schrony - pokoje - Różana 14/1.

Na zdjęciu - Stary Rynek - zdjęcie pochodzące z książki "Wiedergewonnenes Deutsches Land" wydanej w Berlinie w 1943 r.

Wczoraj we środę

"Dziennik Poznański", 1 września 1939, piątek

Hall dworcowy zawalony - walizy, łóżka, skrzynie porozmieszczano w różnych punktach sali. Wśród pasażerów mnóstwo dzieci. A mimo tego tłoku wszędzie porządek i ład. Wojskowych stosunkowo niewielu. Czasem przejdzie oficer z kwiatami przy mundurze.

Na jeden z peronów wbiega szybko młody człowiek w cywilnym ubraniu. U wielu mężczyzn widać przewieszone przez ramię maski gazowe. Młody pan niesie dziecko - małego chłopczyka w błękitnej salopce. Pod kapturkiem jasne kręcone włosy.

- Wyprawiam rodzinę pod Poznań na wieś - mówi do znajomego młody ojciec - a zaraz potem idę do wojska.

Na przystanku tramwajowym podchwytuję urywek rozmowy dwóch inteligentów:

- Wojna! Wojna! - mówi jeden z nich gestykulując nerwowo. - A co będzie, niech mi pan powie, z wartościami najbardziej istotnymi: nauką, literaturą, sztuką!

- Ja - odpowiada towarzysz, pełen spokoju - zupełnie zgadzam się z panem, że te rzeczy nadają życiu pełną wartość. Ale dlaczego pan o to pyta - mnie? Proszę zapytać pana kanclerza Hitlera (...).

Przed Twe ołtarze...

"Kurier Poznański", 2 września 1939, SOBOTA

Takich tłumów, jakie w dniu dzisiejszym gromadziły się w kościołach poznańskich, nie widziano nigdy w dzień powszedni. Wierni wypełniali kościoły po brzegi modląc się żarliwie w intencji Ojczyzny. Ludzie, spieszący do pracy, wchodzili do kościoła na kilka minut, by w ciężkiej sytuacji, jaką przeżywamy, odmówić chociażby krótką modlitwę. Zdawało się, że to nie dzień powszedni, ale niedziela względnie święto, kiedy każdy chrześcijanin ma obowiązek wysłuchania mszy św.

Zestrzelenie samolotów

"Kurier Poznański", 2 września 1939, SOBOTA

Dzisiaj w godzinach południowych samoloty niemieckie dokonały nalotów na Poznań. Dwa z tych samolotów zestrzelone zostały przez naszą artylerię przeciwlotniczą. Lotników niemieckich wzięto do niewoli.

Na zdjęciu - funkcjonariusz niemieckiej policji pomocniczej kieruje ruchem ulicznym, październik 1939 r. Zdjęcie z archiwum Narodowego Archiwum Cyfrowego

Poznań spokojny i gotowy

"Kurier Poznański", 2 września 1939, SOBOTA

Życie stolicy Wielkopolski płynie spokojnie, jak zawsze. Bez nerwowości, bez najmniejszego objawu niepokoju odbywa się ruch uliczny. Twarze pogodne, uśmiechnięte, ludzie zrównoważeni - i - gotowi.

Oto na rogu Fr. Ratajczaka i Świętego Marcina zebrała się spora grupka osób. Pewnie ktoś zastraszonym głosem opowiada wieści z poczty pantoflowej, panikarskie i straszące? Zbliżamy się do nich.

- Powoli, proszę państwa, powoli; wszystkich zapiszemy! Proszę zgłaszać się kolejno (...). Na murze napis: "Zapisy ochotników do robót ziemnych".

A oto i dalej, w okolicach składu rzeźnickiego. Przybyły jakiś tłumik. Czyżby run na artykuły mięsne? Obawa głodu? I tu człowiek wytrwale szukający oznak paniki w Poznaniu widzi, że pomylił się grubo. Wewnątrz składu - ruch normalny, a owa grupa osób skupiła się przy głośniku wystawionym w znajdującym się obok składzie radioaparatów. Słuchają doniesień Polskiego Radia i komentują je na żywo, ale bez krzykliwości (...).

Przystanki tramwajowe nie doczekały się zwiększenia liczby pasażerów. Wszyscy są na posterunkach, przy warsztatach codziennej pracy, spokojnie załatwiając zwykłe swe czynności, nie pomijając nawet zwykłego spaceru czy wypoczynku na ławce w parku lub w kawiarni przy "małej czarnej" (...).

Ale przy swym pełnym godności spokoju Poznań jest gotowy!

Bez tytułu

"Kurier Poznański", 3 września 1939, niedziela

Z kół miarodajnych proszono nas o zwrócenie uwagi społeczeństwu Poznania, że położenie jest tego rodzaju, iż nie uzasadnia opuszczenia miasta w warunkach bezplanowych i nie zorganizowanych. Kto pragnie miasto opuścić, winien to uczynić z dobrą rozwagą i należytym przygotowaniem.

Na zdjęciu - Uroczystość powieszenia wiechy na osiedlu dla robotników niemieckiej fabryki broni i amunicji w Poznaniu - zdjęcie pochodzące z książki "Wiedergewonnenes Deutsches Land" wydanej w Berlinie w 1943 r.

Rozstrzelani Niemcy

"Dziennik Poznański", 3 września 1939, NIEDZIELA

W dniu dzisiejszym zostali za zbrodnie sabotażu wyrokiem Wojskowego Sądu Polowego skazani na karę śmierci:

1. Erich Schulz

2. Hermann Mielke

3. Wilhelm Muller

4. Theobald Reinke

5. Fritz Oswald

6. Wilhelm Stein

Wyrok został natychmiast wykonany.

Zniszczyliśmy 100 czołgów

"Dziennik Poznański", 3 września 1939, NIEDZIELA

Według komunikatu Naczelnego Wodza podanego przez Radio Polskie, wojska polskie zniszczyły wczoraj 100 nieprzyjacielskich czołgów, w tym 70 w rejonie Wielunia a 30 na Śląsku. Ponadto samoloty pościgowe oraz artyleria przeciwlotnicza strąciły 34 samoloty niemieckie. Ludzie dobrej woli proszeni są o zakomunikowanie tej wieści spotykanym oddziałom żołnierzy.

Na zdjęciu: Lata 40. budynek prezydium policji, wcześniej  Komisji Kolonizacyjnej, dziś - Collegium Maius. Zdjęcie pochodzące z książki "Wiedergewonnenes Deutsches Land" wydanej w Berlinie w 1943 r.

Orzeł nad Poznaniem

"Orędownik", 5 września 1939, wtorek

Wczoraj o godz. 17.45 podczas jednego z nalotów nieprzyjacielskich na Poznań jeden z naszych Czytelników zaobserwował następujące ciekawe zjawisko:

Na bardzo znacznej wysokości, niedaleko od miejsca, w którym toczyła się zażarta walka między niemieckim bombowcem a polskim samolotem myśliwskim - szybował orzeł olbrzymich rozmiarów, który zdawał się nie zwracać wcale uwagi na warkot silników i grzechot karabinów maszynowych. Królewski ptak przez dłuższy czas krążył nad miastem, po czym skierował się na zachód.

Czytelnik nasz tłumaczy to zjawisko jako dobrą przepowiednię dla naszej sprawy.

Prawdzie należy spojrzeć w oczy

Z wstępniaka "Kuriera Poznańskiego", 7 września 1939, czwartek

Stojąc do ostatniej chwili na posterunku publicystycznym, uważamy za swój obowiązek dać obywatelstwu m. Poznania jasny pogląd na położenie, w jakim się znajdujemy (...).

Wobec naporu od południa i północy wojska nasze w Wielkopolsce wycofane być musiały. Tego wymagała konieczność, jak wskazuje spojrzenie na mapę. Pełne brawury walki naszej wiary o Zbąszyń, Leszno, wypady na tamtą stronę granicy - to tylko drobne epizody, które na całokształt działań wojennych niemal żadnego nie miały wpływu (...).

Gdzie cofające się nasze armie podejmą decydujące przeciwnatarcie, nie wiemy. Przypuszczać jednak należy, że nastąpi to gdzieś na froncie zwartym, możliwie krótkim.

Wynika z tego, że Wielkopolska, że my tu w Poznaniu dostaniemy się może na czas przejściowy pod okupację niemiecką. Na tę ewentualność bądźmy przygotowani.

Na zdjęciu: Zamek. Lata 40. Zdjęcie pochodzące z książki "Wiedergewonnenes Deutsches Land" wydanej w Berlinie w 1943 r.

Pogrzeb ofiar nalotów

"Kurier Poznański", 7 września 1939, cZWARTEK

Ofiary nalotów bombowych na Poznań pogrzebano w trzech wspólnych mogiłach na cmentarzu św. Marcińskim i Farnym, przy ul. Grunwaldzkiej i Bukowskiej i cmentarzu św. Wojciecha. Szereg ofiar wypadku pochowano w oddzielnych grobach. We wspólnych mogiłach zasypano zwłoki ofiar najbardziej zmasakrowanych przez wybuch bomb. (...)

Zbieranie i grzebanie zwłok przeprowadzono pod kierownictwem pp. naczelnika Chybińskiego i prof. Klichowskiego. Olbrzymia ta praca była niezwykle trudna, gdyż wyszukiwanie zwłok w zburzonych budynkach natrafiało wskutek poszarpania ich na wielkie trudności.

Prezydent Ratajski objął władzę

"Kurier Poznański", 7 września 1939, cZWARTEK

Wobec wycofania wszystkich władz publicznych województwa poznańskiego objąłem z dniem dzisiejszym na podstawie uchwały Rady Miejskiej oraz na prośby wyrażone przez ludność województwa poznańskiego władzę we wszystkich dziedzinach administracji publicznej nie tylko w mieście Poznaniu, ale i na obszarze całego województwa poznańskiego.

Poznań, dnia 7 września 1939 r.

Cyryl Ratajski

Prezydent miasta Poznania

Ogłoszenie drobne

"Kurier Poznański", 9 września 1939, SOBOTA

UCHODŹCA FACHOWIEC szuka do spółki urządzonej restauracji od zaraz. Szewska 4.

Przeciw plotce

"Dziennik Poznański", 8 września 1939, PIĄTEK

Jak zawsze w czasach wojny, kwitną opowiadania pełne grozy, tym groźniejsze, im plotka jest fantastyczniejsza, jak np. o masakrze pod Swarzędzem. Nieświadomie osłabia się w ten sposób wiarę w przyszłość. Toteż zaniechać należy wszelkich opowiadań mniej czy więcej fantastycznych, lecz przeciwnie myśl naszą zwrócić ku - da Bóg - niedalekiej już przyszłości zwycięskiej i jej wizją należy wzmacniać swe serca i dusze.

Na zdjęciu poznański sklep dla wojska, policji i SS. Zdjęcie z archiwum NAC

Władze niemieckie w Poznaniu

"Dziennik Poznański", 10 września 1939, niedziela

Około godziny 10 rano przybyli do Poznania przedstawiciele armii niemieckiej i władz kilku samochodami. Jedna grupa była w Ratuszu, druga udała się do Gmachu Województwa.

W godzinach popołudniowych wkroczą do Poznania oddziały SS.

W Ratuszu zgłosiła się część przedstawicieli armii i władz niemieckich w gabinecie prezydenta miasta Ratajskiego.

Wzywamy raz jeszcze wszystkich mieszkańców miasta do zachowania bezwzględnego spokoju i porządku. Wymaga tego dobro kraju, miasta i wszystkich mieszkańców.

Na zdjęciu: uroczystości na Wilhelmplatz w Poznaniu (obecnie pl. Wolności) związane z zaprzysiężeniem niemieckich oddziałów. Styczeń 1940 r. Zdjęcie z archiwum NAC