Poznań 1945. Zobacz walkę o miasto (zdjęcia)

W styczniu 1945 r. do Poznania w szybkim tempie zbliżali się ,,stalingradczycy" z 8. Gwardyjskiej Armii gen. Wasilija Czujkowa. Poznania broniło 15-20 tys. żołnierzy niemieckich różnych formacji. Atakujący miasto Rosjanie dysponowali prawdopodobnie nieznaczną przewagą w piechocie, natomiast dużą przewagą w artylerii, lotnictwie i broni pancernej. Ta przewaga zdecydowała o sowieckim zwycięstwie.

Jak przebiegały walki o Poznań  - pokazują unikalne fotografie, pochodzące z albumu "Poznań 1945" pod redakcją Macieja Karalusa i Michała Krzyżaniaka, wydanego w 2010 roku.

Na zdjęciu: chaos na Dworcu Głównym w dniu 22 stycznia 1945 r. Na wieść o zbliżającej się Armii Czerwonej niemiecka ludność rzuciła się do panicznej ucieczki.

Po południu 22 stycznia 1945 r. czołgi 1. Armii Pancernej Gwardii dotarły do Warty - na północ i południe od Poznania. Jeszcze przed zachodem słońca dzięki pomocy znających teren Polaków, Rosjanie przeprawili się przez zamarzniętą rzekę w rejonie Czapur i utworzyli przyczółek oraz most dla ciężkich pojazdów, broni i sprzętu. Broniąca tego rejonu kompania niemieckich tłumaczy nie stawiła znaczącego oporu. Manewr oskrzydlający Rosjan całkowicie zaskoczył niemiecką obronę, która spodziewała się frontalnego ataku od wschodu. To na wschodnich przedpolach miasta Niemcy przygotowali najważniejsze umocnienia.

Na zdjęciu wyżej: Sowieckie ciężkie czołgi IS-2 jadą ulicą Opolską w kierunku Dębca. Widać porzucony sprzęt wojskowy Niemców.

Na zdjęciu poniżej: Te same czołgi z 34. Pułku Czołgów Ciężkich i sowieccy czołgiści witani przez poznaniaków w rejonie Rynku Wildeckiego.

25 stycznia 1945 r. Rosjanie zamknęli pierścień okrążenia wokół Poznania. Tego dnia sforsowali Wartę na północ od miasta, zajmując pozycje w Naramowicach i docierając aż na Golęcin. Wojska niemieckie, zamknięte w Poznaniu, mogły teraz liczyć jedynie na zaopatrzenie drogą powietrzną. Do 5 lutego drogą lotniczą ewakuowano też rannych z miasta.

27 stycznia 1945 r. - po dwóch dniach zażartych walk o południowe dzielnice Poznania, niemiecka obrona w rejonie Żabikowa i Dębca nie wytrzymała sowieckiego naporu. Na początku lutego Rosjanie byli już w centrum miasta, docierając tam przez Wildę i Łazarz.

Na zdjęciu wyżej: zniszczona niemiecka Pantera, wyeliminowana z walki przez Rosjan dzięki pomocy Polaków (przewodnik poprowadził sowieckich czołgistów na tyły Niemców).

Na zdjęciu niżej: żołnierze z 74. Dywizji Piechoty Gwardii atakują w okolicy dzisiejszej ulicy Królowej Jadwigi.

W ostatnim dniu stycznia 1945 r. dowodzący niemiecką Grupą Armii "Wisła" Heinrich Himmler zmienił dowódcę niemieckiego garnizonu. Generała majora Ernsta Matterna zastąpił Oberst (pułkownik) Ernst Gonell, który wcześniej był komendantem V Szkoły Podchorążych Piechoty w Poznaniu.

2 lutego 1945 r. pod wieczór żołnierze sowieccy zdobyli zamek cesarski, w którym mieścił się lazaret. Znajdowało się w nim około 2 tys. rannych żołnierzy, których Niemcy nie zdążyli ewakuować.

Na zdjęciu wyżej: Słynne sowieckie "Katiusze" prowadzą ostrzał z ulicy Głogowskiej.

Na zdjęciu poniżej: zamek cesarski oraz budynek Ziemstwa Kredytowego (na pierwszym planie), zniszczone podczas walk o centrum Poznania.

Na początku lutego trwały zacięte walki o centrum Poznania i Stare Miasto. Najtwardsze walki toczono o rejon Świętego Marcina, ulic 27 Grudnia, Pocztowej (obecnie 23 Lutego), placu Cyryla Ratajskiego, a także o place Wiosny Ludów i Bernardyński. Płonęło Stare Miasto.

W tym samym czasie Niemcy zostali ostatecznie wyparci z zachodnich dzielnic miasta. Pojedyncze grupki żołnierzy Wehrmachtu przebijały się w kierunku Cytadeli. Na wschodzie broniły się już pojedyncze niemieckie gniazda oporu  - m.in., przyczółek na Śródce i Ostrowie Tumskim. 7 lutego Rosjanie opanowali Rataje.

Na zdjęciu wyżej: sowieckie czołgi podczas walk o Stare Miasto.

Na zdjęciu niżej: sowieckie haubice kaliber 203 i 280 mm zadały Niemcom spore straty, zniszczyły również spory fragment zabudowy miasta.

Po niemal czterech tygodniach zaciętych walk Rosjanie opanowali centrum miasta i zepchnęli Niemców na teren Cytadeli. Był to ostatni bastion niemieckiej obrony w Poznaniu. Rosjanom się spieszyło - musieli ją zdobyć do 23 lutego, w 28. rocznicę powstania Armii Czerwonej. Taki rozkaz wydał Stalin.

Pierwsze natarcie na Cytadelę ruszyło 18 lutego 1945 r. Sowiecka piechota nie mogła jednak sforsować głębokich na osiem metrów fos. Sowieccy piechurzy z 74. i 82. dywizji zalegli za ziemnymi skarpami pod zmasowanym ogniem z broni maszynowej.

Na zdjęciu powyżej: żołnierz sowiecki na Cytadeli bierze wroga do niewoli.

Poniżej: takie haubice skruszyły mury Cytadeli.

W trzecim dniu szturmu Cytadeli, 20 lutego 1945 r. sowieckie dowództwo doszło do wniosku, że nie zdobędzie twierdzy bez posiłków. Rosjanie rozpoczęli więc przymusowe wcielanie polskich cywilów do oddziałów przygotowywanych do ataku na Cytadelę. Od domu do domu chodzili razem z milicjantami, werbując (często pod przymusem) nie tylko przeszkolonych wojskowych - także mężczyzn, którzy nigdy nie mieli w ręce karabinu. Historycy szacują, że Rosjanie rzucili do walki o Cytadelę ok. 2-3 tysiące poznaniaków. Dzięki wsparciu poznaniaków, którzy pod ostrzałem zasypywali fosę drewnem i budowali przejazd dla czołgów, 23 lutego nad ranem Rosjanie wdarli się na teren Cytadeli. Niemcy musieli się poddać, a pułkownik Gonell popełnił samobójstwo. W trakcie szturmu poległo co najmniej 104 mieszkańców Poznania.

Zdjęcie powyżej: "cytadelowcy" na pamiątkowym zdjęciu z żołnierzami sowieckimi.

Zdjęcie na dole: kolumna niemieckich jeńców idzie do obozu na Dębcu. Okolice Opery.

Niemal każdego dnia walk o Poznań na prowizorycznych cmentarzach w centrum miasta chowano ofiary zmagań. Tymczasowy Cmentarz Bohaterów powstał m.in. na placu pomiędzy zamkiem cesarskim a aulą uniwersytetu (dzisiejszy plac Mickiewicza). W uroczystych pogrzebach brali udział mieszkańcy Poznania. W walkach o Poznań zginęło około 6 tys. Rosjan i około 5 tys. Niemców. Straty wśród ludności miasta, która przeżyła okres walk w piwnicach domów, szacuje się na około 600 mieszkańców.

Na ulicach miasta pojawili się polscy milicjanci. Brali m.in. udział w konwojowaniu jeńców wojennych. Na domach pojawiły się polskie flagi i pierwsze polskie tablice. Do miasta powoli wracało normalne życie.

Na zdjęciu: pogrzeb żołnierzy sowieckich na tymczasowym cmentarzu vis a vis auli uniwersytetu.