Muzeum POLIN działa na warszawskim Muranowie od października ubiegłego roku. Jego nazwa w jidysz i po hebrajsku oznacza Polskę. Interaktywna wystawa pozwala zajrzeć do średniowiecznego żydowskiego miasteczka, odwiedzić synagogę, wziąć udział w żydowskim weselu, zatańczyć tango w żydowskiej kawiarni.
Muzeum na Kółkach to jeden z ważniejszych projektów edukacyjnych muzeum POLIN. Skupia się na lokalnych historiach. Centralnym punktem mobilnej, mieszczącej się w niewielkim kontenerze wystawy, jest interaktywna mapa odwiedzanego miasta: opisane są na niej ważne miejsca związane z lokalną historią żydowską. Trójwymiarowa makieta sztetla przybliża charakter typowego polsko-żydowskiego miasteczka, z bóżnicą, mykwą (rytualną łaźnią), jatką (rzeźnią). Kalendarium ukazuje tysiącletnią historię polskich Żydów. Uzupełnione jest o filmy, fragmenty pamiętników, wywiady. Z tablic można wyczytać, jak wiele wspólnego ma język polski z hebrajskim i z jidysz. W hebrajskim jest słowo "balagan", w jidysz: "bachor", "belfer" czy "rejwach". Dorośli biorą udział w warsztatach o żydowskiej kulturze i o znanych Żydówkach. Dzieci budują sztetl. Od tego roku z muzeum podróżować będzie badaczka, zapisująca wspomnienia mieszkańców. Nowością będzie wieczór gier.
Muzeum na Kółkach odwiedzi sześć wielkopolskich miast, w tym Poznań.
na zdjęciu: Pleszew w 1935 roku - ogródek jordanowski
Pierwsi Żydzi pojawili się na terenie Pleszewa w XVI wieku. Były to jednak pojedyncze osoby. Początki stałego osadnictwa żydowskiego (na przedmieściu Malin) to dopiero początek XIX wieku. W okresie międzywojennym w Pleszewie zostało zaledwie kilkudziesięciu Żydów. Pozostali wyjechali do Niemiec. W drugiej połowie października 1939 r. Żydzi pleszewscy wywiezieni zostali przez Niemców do Szymanowic nad Prosną. Nigdy już do Pleszewa nie powrócili.
Muzeum na Kółkach stać będzie na Rynku między 4 a 6 maja. Lokalni koordynatorzy przygotowali:
- Quest "Ocalić od zapomnienia. Śladami pleszewskich Żydów
- Wypieki kuchni żydowskiej
- Wykład "Napisy i epitafia na macewach z pleszewskiego kirkutu
- Wykład "Żydzi w historii Pleszewa".
Najstarsza pisana wzmianka o planach budowy synagogi w Poznaniu pochodzi z 1367 r. Prawdopodobnie już wówczas Żydzi tworzyli zorganizowaną gminę. W XVI w. prężny rozwój gminy zapewnił systematyczny napływ Żydów sefardyjskich z Węgier. Według różnych autorów w 1590 r. mieszkało w Poznaniu 1500 Żydów, w latach 1618-1619 od 2000 do 3226.
W 1832 r. Żydzi w grupie zawodów związanych z handlem stanowili 55,2 proc. ogółu zajmujących tymi profesjami w mieście, w grupie opodatkowanych rzemieślników ? 9,4 proc., nieopodatkowanych rzemieślników - 21 proc.. W historii Poznania zapisały się rody kupieckie i bankierskie: Kantorowiczów, Aschów, Levinsohnów, Peiperów, Ephreimów, Awerbachów, Munków.
Muzeum na Kółkach będzie częścią wydarzenia Rusałka Niepamięci i stanie w ośrodku wypoczynkowym Rusałka między 8 a 10 maja. Przygotowuje je Fundacja Familijny Poznań we współpracy z Fundacją Barak Kultury.
Organizatorzy chcą przypomnieć poznaniakom, że jezioro (podobnie jak Maltę) budowali Żydzi, osadzeni w hitlerowskich obozach pracy przymusowej. Muzeum na Kółkach otwarte będzie codziennie od 12 do 20. W piątek, o godz. 17, otwarta zostanie wystawa zdjęć Macieja Krajewskiego znanego jako Łazęga Poznańska. Pokaże miejsca żydowskie w Poznaniu. Dzieci będą mogły wziąć udział w warsztatach na temat żydowskiej historii i tożsamości.
W sobotę o godz. 20 teatr Ba-Q pokaże przedstawienie "Toast", którego scenariusz oparty jest na wspomnieniach poznańskiej Żydówki, Firy Mełamedzon-Solanski. Na godz. 18 w niedzielę zaplanowana jest dyskusja na temat poznańskich Żydów.
na zdjęciu: baszta Halszki w Szamotułach w dwudziestoleciu międzywojennym
Pierwsze wzmianki o żydowskich mieszkańcach Szamotuł pochodzą z 1403 roku. W 1890 roku w Szamotułach urodził się Akiwa Baruch Posner, późniejszy znany rabin i uczony. Pod koniec XIX wieku i w pierwszych dekadach XX wieku, w wyniku trudnej sytuacji gospodarczej oraz zawirowań geopolitycznych, liczebność społeczności żydowskiej ulegała już tylko znacznemu zmniejszeniu. Wielu Żydów wyemigrowało do Niemiec i Ameryki. W 1939 roku w Szamotułach przebywało jedynie 88 osób pochodzenia żydowskiego. Po wybuchu II wojny światowej ostatni szamotulscy Żydzi zostali deportowani przez Niemców na tereny Generalnego Gubernatorstwa.
Muzeum na Kółkach stanie przy Zamku Górków, przy ul. Wronieckiej 30, w dniach 20-22 maja. Dodatkowe atrakcje to:
- Szamotulscy Żydzi - lekcja muzealna
- Koncert muzyczny w wykonaniu Tomasza Drabiny i Mateusza Pliniewicza
- Kiedy umiera Żyd: obrządki i zwyczaje pogrzebowe - spacer połączony z wykładem i prezentacją
- Od Bałabana do Grossa: razem czy obok siebie - wykład Piotra Foreckiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w
na zdjęciu: pałac w Koźminku
W Koźminku Muzeum na Kółkach stanie na Placu Wolności w dniach 24-26 maja:
- Koncert klezmerski lokalnego zespołu Sh'ma
- Koźmineckie podchody - śladami społeczności żydowskiej.
Pokaz filmu "Koźminek - historia nieznana. Żydzi"
- Happening "Akcja - reakcja"
- Rozszyfruj macewy. Przedstawienie płyt nagrobnych z dawnego cmentarza żydowskiego w Koźminku
na zdjęciu: ratusz w Krotoszynie
Pierwsi żydowscy osadnicy pojawili się w Krotoszynie niemal jednocześnie z założeniem miasta, czyli w XV wieku. Wiadomo, że Żydzi mieszkający w Krotoszynie w XVII w. otrzymali od władz miasta przywileje, gwarantujące im dość dużą swobodę. W Krotoszynie działało również wielu żydowskich uczonych, biegle znających Talmud. Ich pisma drukowane były w dwóch drukarniach hebrajskich i cieszyły się dużym zainteresowaniem.
Gmina była najliczniejsza w 1837 r., kiedy to w Krotoszynie mieszkało ok. 2200 Żydów. Kiedy po zakończeniu I wojny światowej Krotoszyn został przyłączony do Polski, wielu członków gminy zdecydowało się na opuszczenie miasta. Podobnie uczyniła część niemieckojęzycznej chrześcijańskiej ludności miasta.
Ostatnie rodziny żydowskie, które pozostały w Krotoszynie, zostały wypędzone z miasta podczas okupacji niemieckiej w 1939 roku. Wdrożony wówczas proces germanizacji dotknął też tysiące polskich mieszkańców Krotoszyna, którzy również zostali wysiedleni.
Muzeum na Kółkach zagości na Rynku w dniach 28-30 maja. Dodatkowe atrakcje to:
- Gra miejska "W miasteczku Monascha"
- Rajd rowerowo-pieszy śladami krotoszyńskich Żydów
- Warsztaty plastyczno-drukarskie
Pierwsi żydowscy osadnicy przybyli do Kępna w II połowie XVII wieku. Była to grupa ok. 50 osób. Osiedlili się oni na wschodnim przedmieściu miasta zwanym ?Kamczatką?. 6 maja 1674 r. właściciel miasta Marcin Olszowski nadał Żydom kępińskim przywilej kolonizacyjny, który pozwalał im na założenie ulicy i wybudowanie przy niej domów mieszkalnych. Przywilej pozwalał także na budowę synagogi, szkoły, łaźni, domu dla rabina, kantora oraz cmentarza. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej Kępno zamieszkiwało ponad 7 tysięcy Żydów. Większość z nich zamordowana została później w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem. Po wojnie do Kępna powróciło zaledwie 8 pochodzących stąd Żydów.
Muzeum na Kółkach zjawi się tu w dniach 1-3 czerwca, stać będzie na Rynku Miejskich. Lokalne atrakcje to:
- Plenerowa wystawa edukacyjna o historii społeczności żydowskiej w Kępnie
- Warsztaty tańca żydowskiego
- Warsztaty czytania inskrypcji na macewach
- Warsztaty wycinanki żydowskiej
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze