Jan Kulczyk nie żyje. Co pozostawił po sobie w Poznaniu?

W Antoninku pod Poznaniem od 1972 r. produkowano tarpany - dziś już nieco zapomniane półciężarówki dla rolników. Gdy zmienił się system, zapotrzebowanie na tarpany spadło, a fabryce zagroził upadek. Interesowali się nim zagraniczni inwestorzy - Japończycy chcieli produkować tu toyoty na polski rynek, ale się rozmyślili.

W 1993 r. w Antoninku pojawia się Jan Kulczyk. Od dwóch lat jego firma ma wyłączność na sprowadzanie do Polski volkswagenów. Bez przetargu, ale zgodnie z prawem zdobywa wielkie rządowe zamówienie na dostawę trzech tysięcy samochodów dla policji. To wtedy pojawiają się pierwsze głosy, że biznesmen ma dar przekonywania państwowych urzędników do robienia z nim interesów.

Kulczyk zaprasza do Poznania szefów niemieckiego Volkswagena. Razem zwiedzają fabrykę w Antoninku. Jeden z gości powie potem Kulczykowi, że do inwestycji w upadający zakład przekonał go tylko entuzjazm polskiego biznesmena. A Kulczyk wyjaśni dziennikarzom: - Fabryka w Antoninku, mówiąc szczerze, nie robiła wtedy najlepszego wrażenia, zachęcałem ich do zainwestowania, obaj mieli oczy wielkie jak stare pięciozłotówki.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

Wejście Volkswagena do Poznania jest pierwszą tak spektakularną inwestycją znanej marki motoryzacyjnej w Polsce. Niemcy unowocześniają fabrykę i zaczynają montować w niej swoje samochody. Firma rozwija się do dzisiaj. Polska centrala koncernu ma siedzibę w Poznaniu, przed tygodniem w podpoznańskich Komornikach Volkswagen otworzył nowe centrum logistyczne, a we Wrześni buduje nową fabrykę.

Dyrektorem upadających zakładów był na początku lat 90. Marek Pol, późniejszy poseł, szef Unii Pracy. Przed laty w jednym z wywiadów mówił, że "bez Kulczyka Volkswagen nie przyszedłby do Poznania": - Pamiętam, jak Kulczyk wrócił z Niemiec. Powiedział nam, że udało się mu przekonać kierownictwo koncernu do inwestycji.

Andrzej Byrt, były prezes Międzynarodowych Targów Poznańskich, obecnie ambasador Polski we Francji, uważa, że sprowadzenie Volkswagena było w Poznaniu jednym z najważniejszych wydarzeń ostatniego ćwierćwiecza. - Zastępując upadającą fabrykę, Volkswagen stał się nie tylko największym pracodawcą w Poznaniu i okolicach, ale też biegunem magnetycznym przyciągającym kolejnych inwestorów - mówi Byrt.

Dzisiaj do Berlina czy Warszawy podróżujemy wygodnie autostradą. Jest w tym zasługa Jana Kulczyka, który wybudował jej lwią część. - Autostrady to prywatny projekt dla państwa. Nie traktuję tego w kategoriach największego interesu, ale jako wyzwanie społeczne. Państwo jest beneficjentem, nie my - mówił w jednym z wywiadów biznesmen.

Koncesję dla spółki Jana Kulczyka na autostradę A2 od granicy niemieckiej do Łodzi podpisał minister transportu Bogusław Liberadzki. Działo się to kilka dni przed wyborami parlamentarnymi w 1997 r. Koncesja obejmowała budowę płatnej autostrady i jej eksploatację, co wiąże się nie tylko z jej utrzymaniem, ale też z pobieraniem za przejazd opłat.

Kulczyka do tej inwestycji namawiał nieżyjący już Andrzej Patalas, prezes spółki Autostrada Wielkopolska. - Przekonywałem, że na autostradach da się zarobić. Ale nikt nie chciał wyłożyć pieniędzy - wspominał w jednym z wywiadów. Tłumaczył, że tylko Kulczyk rozumiał, o co mu chodzi.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

Spółka Autostrada Wielkopolska powstała w 1993 r. Dzisiaj firmy Kulczyka mają w niej blisko 45 proc. udziałów.

Spółka zrezygnowała z koncesji na 100 km trasy (od Konina do Łodzi) i wybudowała tylko odcinek od Konina do niemieckiej granicy w Świecku. Państwo wybudowało obwodnicę wokół Poznania - najdroższą na całej trasie A2.

Spółka Kulczyka budowała autostradę odcinkami. Pierwszy powstał między Wrześnią a Koninem. W 2003 r. oddano odcinek łączący Wrześnię z poznańską obwodnicą, a w 2006 r. - następny stukilometrowy odcinek od Konina do Strykowa pod Łodzią, wybudowany już przez państwo. Przed Euro 2012 zostały oddane ostatnie brakujące odcinki. W grudniu 2011 r. oddano do użytku ponad 150 km A2 łączącej Świecko z Poznaniem. Poznań ma od tego czasu autostradowe połączenie z Berlinem i Warszawą.

Jan Kulczyk pierwszy raz zainwestował w firmę Lech Browary Wielkopolski w 1993 roku. Odkupił wtedy pakiet ponad 50 proc. udziałów w młodej spółce od skarbu państwa. Dwa lata później kontrolował już 75 proc. akcji Lecha.

Pieniądze biznesmena wykorzystano na rozwój firmy. "W zeszłym tygodniu do Poznania dojechały cztery potężne, ośmiopiętrowej wysokości zbiorniki na piwo, z których każdy może pomieścić milion butelek. Przewiozły je znad morza potężne zestawy samochodowe, a sama operacja transportu była - jak twierdzą w Lechu - największym przedsięwzięciem logistycznym tego typu w Polsce. Do Poznania dotrze jeszcze 12 takich zbiorników" - pisał w maju 1995 roku w "Wyborczej" Kamil Niemira.

- Jan Kulczyk rozumiał, że aby zbudować solidną firmę, trzeba poczekać. Przez trzy lata od przejęcia nie było wypłaty dywidendy. Zyski były inwestowane w firmę - mówi Paweł Sudoł, wieloletni prezes firmy.

Fot. Lukasz Ogrodowczyk / Agencja Gazeta

W 1995 roku Kulczyk zaczął kusić polskim piwem South African Brewery - potentata z Johannesburga. "Lech" potrzebował pieniędzy na dalsze inwestycje, a związek z SAB-em miał umocnić jego pozycję na rynku. W 1996 roku południowoafrykański browar objął ponad jedną czwartą udziałów w Lechu. To otworzyło drogę do kolejnych przejęć. W tym samym roku poznański browar kupił 75 proc. udziałów w Browarach Tyskich Górny Śląsk. Tak powstała Kompania Piwna, która w 1999 roku po formalnym połączeniu przerodziła się w Kompanię Piwowarską z siedzibą w Poznaniu.

Finałem zmian w firmie był rok 2009, gdy SABMiller został właścicielem 100 proc. akcji Kompanii Piwowarskiej. W zamian Kulczyk objął 3-procentowy pakiet akcji południowoafrykańskiego browaru.

Trudno wyobrazić sobie dziś Poznań bez Starego Browaru. Ceglany budynek stał się w ciągu kilku lat ikoną miasta, miejscem polecanym turystom. I dowodem, że handel można połączyć ze sztuką.

Do 1997 roku dawny browar przy ul. Kościuszki działał jako wytwórnia wód gazowanych. Podupadający obiekt i przyległe tereny w 1998 roku odkupiła m. in. od firmy Lech Browary Wielkopolskie (obecnie Kompania Piwowarska) spółka należąca do Grażyny Kulczyk. W tamtych latach głównym udziałowcem Lecha był jej mąż Jan.

Budowa pierwszej części Starego Browaru rozpoczęła się w 2002 roku. 5 listopada 2003 roku uroczyście otwarto Atrium - pierwszą część kompleksu z ponad setką sklepów, restauracjami i powierzchnią biurową. Była to wielka uroczystość, która ściągnęła do centrum tysiące poznaniaków.

Fot. Tomasz Kaminski / AG

Jan Kulczyk był fundatorem licznych stypendiów. W Poznaniu współpracował z Uniwersytetem Adama Mickiewicza. Od 1999 roku studenci tej uczelni mogą liczyć na wsparcie finansowe z Funduszu im. Rodziny Kulczyków. Pieniądze zdeponowane są w banku. Nad tym, kto dostanie dofinansowanie, czuwa Rada Funduszu, do której dziekani poszczególnych wydziałów przesyłają wnioski. O stypendia mogą się starać najlepsi studenci i doktoranci.

- Działalnością na rzecz społeczności akademickiej chciał każdemu dać szansę na poszerzanie możliwości rozwoju intelektualnego. On wierzył w naukę - mówi Bronisław Marciniak, rektor UAM.

Fot. Piotr Skórnicki / Agencja Gazeta

Kulczyk od lat wspierał kulturę w Poznaniu. Lubił m.in. operę. Często żartował, że jego marzeniem jest zostać dyrektorem jednej z nich. W marcu 2004 roku przywiózł swoim samolotem do Poznania śpiewaka Placido Domingo, który obejrzał w Teatrze Wielkim spektakl "Andrea Chenier" w reżyserii Mariusza Trelińskiego.

Współpracował też z poznańskim Muzeum Narodowym. Dofinansował wystawy m.in. Mitoraja, Mendiniego czy Magdaleny Abakanowicz.

- Janowi Kulczykowi kultura i sztuka zawsze były bliskie. Chciałbym, aby w Poznaniu było więcej takich Kulczyków - mówi o zmarłym Andrzej Wituski, prezes poznańskiego Towarzystwa Muzycznego im. Henryka Wieniawskiego, w latach 80. prezydent Poznania.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

- Ta kwota nas wtedy uratowała. Mogliśmy spokojnie kontynuować działalność - mówi Wituski. I dodaje, że dostał wtedy od Kulczyka list. - Mam go w swoich zbiorach. Napisał w nim, że w tym zgiełku świata pieniądz wymaga atmosfery spokoju i kultury. I kultura właśnie towarzyszyła jego poczynaniom. Pamiętam, jak w zadumie słuchał koncertów skrzypcowych. Potrzebował takich chwil.

Kulczyk finansował też m.in. festiwal teatralny Malta czy galerię Arsenał, a poznańskiej Akademii Muzycznej kupił harfę.