Najbardziej pamiętne Sylwestry i Nowe Roki w dziejach Poznania

W 992 roku Poznań, Gniezno i cała Wielkopolska pogrążyły się w smutku i strachu. Po pierwsze - 25 maja tego roku zmarł książę Mieszko (o ile tak naprawdę się nazywał), a w marcu Wielki Piątek pokrył się ze Świętem Zwiastowania, a to - w myśl przepowiedni - oznaczało pewny koniec świata i nadejścia Antychrysta. Antychryst nie nadszedł, świat istniał dalej, a strach z 992 roku był niczym w porównaniu z psychozą, jaka opętała świat siedem lat później.

Gdy w kwietniu 999 roku zmarł dotychczasowy papież Grzegorz, to cesarz stał za osadzeniem na jego miejscu w Rzymie niejakiego Gerberta z Aurillac - benedyktyna, swego wiernego powiernika, spowiednika, przyjaciela i nauczyciela. Francuski duchowny był bowiem człowiekiem nauki. Znał filozofię, także starożytną, był poliglotą, biegłym w fizyce i matematyce. Kto wie, czy lepiej niż na prawie kanonicznym nie orientował się w obróbce metali, astronomii, muzyce. Przyjął imię Sylwester II, na cześć poprzednika który - wedle legendy - pokonał szatana w ciele wielkiego smoka i przykuł łańcuchami w lochach Rzymu.

Lud był przekonany, że z drugim papieżem Sylwestrem coś nie gra. To liczenie, dziwne cyfry, konszachty z Arabami i cesarzem. Ten podejrzany Francuz sam wyglądał na Antychrysta. Podejrzewano go wręcz o ateizm. Przekazywane z ust do ust szepty nabierały siły, aż stały się legendą tak przerażającą, że aż trudno było dokończyć zdanie, gdy się wygłaszało.

Wedle nich, wraz z nastaniem dziwnego roku 1000 wielki smok miał się wyswobodzić i zgładzić świat. Panika była wielka. Z Rzymu z przepowiedniami docierali do państwa Bolesława Chrobrego posłańcy, domokrążcy na gościńcach pod Poznaniem i Gnieznem nawoływali do pokuty i datków. Nadchodził czas sądu.

Spełniała się apokalipsa św. Jana. Tamta noc z 31 grudnia 999 na 1 stycznia 1000 roku musiała wyglądać naprawdę przerażająco.

O świcie papież Sylwester II pobłogosławił Rzym i świat "urbi et orbi" - po raz pierwszy w dziejach. Godziny mijały, nic się nie działo, świat się nie rozpadał. Gdy dzień się skończył, strach ustąpił miejsca euforii.

Ludzie padali sobie w ramiona, ściskali. Z piwnic taszczono gąsiory z winem, odkorkowano beczki z piwem, by wypić zdrowie zbawcy świata, papieża. Od Poznania i Gniezna po Rzym - rozpoczynało się wielkie świętowanie. Pierwszy w dziejach sylwester.

O psychozie tamtego Sylwestra można przeczytać tutaj

Sylwester 1585 roku, a także Nowy Rok i Obrzezanie Pańskie zastały Poznań w nietypowej sytuacji - zamknięty dla kogokolwiek, kto zechciałby doń wjechać. Decyzja taka została podjęta z powodu wielkiej epidemii dżumy, która srożyła się już od lata. Wybuchła w dzielnicy żydowskiej, ale udało się ją zadusić. Znów wybuchła jesienią i zabiła jedną trzecią mieszkańców miasta.

Gdy nadeszła zima, zaraza nieco osłabła. Aby ją stłamsić, rajcy podjęli decyzję o zamknięciu miasta. Ludzie pozostali w obrębie murów zgromadzili zapasy i nie wychodzili z domów, by się nie zarażać. I w sercu Poznania faktycznie słabła. Gorzej było na przedmieściach. Przy kościele św. Marcina biedota marła każdego dnia bardzo licznie. Włóczędzy i ubodzy świadomie wchodzili do domów chorych, bo tam zapewniony miała wikt z puli miejskiej. Przysługiwał im każdemu zadżumionemu.

Według kronik, z powodu zarazy tej zimy zmarło tysiąc osób, w tym niemal cała poznańska i podpoznańska biedota, niemal do ostatniego człowieka. Najwięcej ofiar dżuma zebrała na św. Marcinie.

O najstraszliwszej epidemii dżumy w dziejach miasta można przeczytać tutaj

- Zdrada! morderstwo! hańba! Jesteśmy Szwecją już, nie Polską! Matkę tam mordują w tym domu! - wołał spokojny na co dzień pan Władysław Skoraszewski w książce i imć pan Onufry Zagłoba w filmie "Potop". Szwedzki potop zalewał Rzeczpospolitą, w pierwszej kolejności Wielkopolską. Pod Ujściem część polskiej szlachty z wojewodami poznańskim i kaliskim zgodziła się poddać Szwedom. Droga do Poznania była otwarta.

Skoro tak, to poprosimy - pomyśleli Szwedzi i armia feldmarszałka Arvida Wirtenberga von Deberna na koniec lipca 1655 roku znalazła się w mieście, rozpoczynając szarogęszenie się, grabieże i rozboje, jakich dawno tu nie widziano. Bo też dawno Poznań nie znalazł się w cudzych rękach.

W kwietniu 1656 roku Szwedzi wycofali się, by na mocy postanowień układu w Królewcu oddać go Brandenburczykom, którymi dowodził sam generał Burchard Müller - ten, który oblegał Jasną Górę. Teraz rozsiadł się w Poznaniu z ramienia elektora Fryderyka Wilhelma. Niedawny lennik polski wypowiedział posłuszeństwo królowi Rzeczpospolitej i wsparł Szwedów. W odpowiedzi na tę zdradę polskie wojska Piotra Opalińskiego najechały Nową Marchię, pobiły Prusaków i ci wycofali się, również z Poznania.

Pod koniec 1656 roku miasto było wolne. Wyglądało na to, że Poznań został oswobodzony.

Sylwester 1656 roku był dla poznaniaków niemiłym zaskoczeniem, bo w mieście ponownie zjawili się Szwedzi. Potop miał oblewać poznańskie domy aż do lata 1657 roku, kiedy został ostatecznie odbity.

Różne legendy krążą o Auguście Mocnym. Ponoć miał taką krzepę w rękach, że podkowy nimi zginał i sam potrafił przepchać armatę z pola walki. Ponoć żadnej nie przepuścił, a do jednej z niewiast dobrał się podczas tańca. Ponoć miał 300 dzieci, głównie nieślubnych. Ponoć uważał, że w ramach dyplomacji na przyjęciach należy się pokazywać zawsze z kilkoma kochankami ze wszystkich ościennych krajów. Ponoć w gruncie rzeczy liczyła się dla niego tylko hrabina Anna Konstancja Cosel, przynajmniej co czasu i na jej fanaberie wydawał rocznie tyle, ile wynosiło utrzymanie pułku wojska. Ponoć gdy chciał zorganizować kulig, a zabrakło śniegu, kazał go dowozić z wielu kilometrów tak, aby nie stopniał.

No taki był nasz król, a może nie był - nie do końca wiadomo, ile w tym plotek, a ile prawdy. Podobnie jak w tym, że naprawdę lubił sobie golnąć.

Wedle poznańskiej legendy, pewnego dnia podczas pobytu w mieście król August Mocny solidnie sobie popił na Starym Rynku. Nie on ostatni, bądźmy szczerzy, ale w jego wypadku mogło się to skończyć tragicznie. Pijany władca podczas wychylania kolejnego pucharu wypadł bowiem z okna kamienicy i uratował go jedynie widoczny na zdjęciu daszek. Zamortyzował upadek, monarcha przeżył.

Nie wiadomo, czy tak było naprawdę, czy to kalumnie. Nie wiadomo, czy to on, a nie np. szwedzki król Karol XII, który też pijał w Poznaniu. Nie wiadomo wreszcie kiedy.

Król August Mocny w Poznaniu bywał wielokrotnie, ale tylko raz spędził tu Sylwestra - 1715/1716. Imprezował wtedy na Starym Rynku, prawdopodobnie było wesoło. Może wówczas doszło do wypadku?

Pamiętajmy podczas wizyt w tym miejscu, że nie zawsze znajdzie się pomocny daszek.

Najniższą temperaturę w dziejach pomiarów w Poznaniu odnotowano 10 lutego 1929 roku. Było to minus 29,6 stopnia, zatem ponad 10 stopni cieplej od rekordu krajowego, który wynosi minus 42 stopnie. Owa temperatura z lat 20. była jednak prawdopodobnie zaledwie muśnięciem chłodu w porównaniu z tym, co miało miejsce kiedyś.

Temperatur w zamierzchłych wiekach oficjalnie się nie mierzyło. Nie wiemy zatem, która z zim była najcięższa. Można to jedynie szacować na podstawie opisów. Takich opisów dostarczają kroniki z zimy 1739/1740. Mówią one o pękających z zimna pniach drzew, a takie zjawisko mogło wystąpić przy ok. minus 50 stopniach Celsjusza.

A zatem wygląda na to, że Sylwester 1739 i Nowy Rok 1740 mogły być najzimniejsze w dziejach.

Cztery dni przed Sylwestrem 1898 roku stało się jasne, że odtąd nic już nie będzie takie samo, zwłaszcza hulanki. Tego dnia bowiem w Teatrze Polskim po raz pierwszy zaprezentowano gramofon.

Wynalazek ten niezwykły przybył z Berlina, gdzie wcześniej zaprezentował go sam Emil Berliner, wbrew nazwisku producent hanowerski, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Tam po długich sporach patentowych z Thomasem Edisonem w 1887 roku zaprezentował i zatwierdził swój wynalazek. Gramofon, zapisujący i odtwarzający dźwięk na płytach woskowych, które w 1898 roku zastąpiono szelakowymi. Szelak to żywica wytwarzana jednak nie przez pszczoły, jak wosk, ale przez pluskwiaki zwane czerwcami, spotykane w południowej Azji. I stamtąd sprowadzana. Owady używały ich jako osłonkę dla jaj. Okazało się, że świetnie można w niej zapisywać ścieżkę dźwięku.

Aparat Berlinera tym się różnił od tego, który stworzył Edison, że nie jego rylec (igła) nie rzeźbił fal dźwiękowych z obracającego się walca, a płaskiej płyty i nie w pionie, ale poziomie. Berliner odkrył także, że taka płyta może stanowić świetną matrycę do utrwalenia dźwięku. Wystarczyło szelakowy wzorzec odbić w gumie, a z czasem w polichlorku winylu.

Poznaniacy z zaskoczeniem obserwowali, jak dotykająca wyżłobionej w wydzielinie azjatyckich pluskwiaków igła wytwarza dźwięk. Przesuwała się przy tym od zewnętrznej krawędzi płyty ku jej środkowi. Niezwykłą tę maszynę dostarczył z Niemiec inżynier Franciszek Biskupski. Najpierw zaniósł gramofon do redakcji "Dziennika Poznańskiego", a gdy wzbudził on wśród dziennikarzy sensację, 28 grudnia 1898 roku pokazał go publicznie w Teatrze Polskim.

W Sylwestra maszynę można było kupić w biurze Biskupskiego za jedyne 100 marek od sztuki.

31 grudnia 1918 roku w Wielkopolsce słychać było strzały, ale nie szampańskich korków, ale z broni palnej. Trwały walki powstańców z wojskami niemieckimi. Porucznik Paweł Cyms ruszył z Gniezna z ofensywą w stronę Kujaw, Niemcy wygnani zostali z Obornik, Kościana i Ostrowa Wlkp. Z Poznania wycofał się kluczowy 6. pułk grenadierów im. Hrabiego Kleista von Nollendorfa, a powstańcy zajęli jego koszary. To ten pułk zaatakował Polaków pierwszego dnia powstania.

Radosnego już Sylwestra w Poznaniu nie doczekał Ignacy Jan Paderewski. Rozchorowany, wymeldował się z hotelu Bazar przed południem 31 grudnia, po czterech dobach hotelowych. Były to najbardziej emocjonującej i brzemienne w skutkach doby hotelowe w jego życiu.

Bazar wymeldował go wedle życzenia, bo miał już overbooking. Nie był w stanie pomieścić wszystkich przybywających gości. Wielu odsyłano do sąsiedniego Hotelu Rzymskiego. Do budynku  przybywali powstańcy, sztabowcy, tu odbywały się narady. W Sylwestra hotelowi zabrakło kawy i zapasów żywności.

Ignacy Jan Paderewski pożegnał się wieczór wcześniej. W uroczystym raucie wzięło udział przeszło 100 osób, w tym brytyjski pułkownik Wade. Rano w Sylwestra mistrz udał się na dworzec kolejowy, by ruszyć do Warszawy przez tereny, na których wciąż trwały walki.

W nadchodzącym Nowym Roku 1919 Poznań miał być już częścią Polski.

Owszem, już 25 sierpnia 1940 roku - w samym środku bitwy o Anglię - brytyjskie samoloty zaatakowały Berlin, co zupełnie zdumiało Niemców, ale Poznań wydawał się leżeć zbyt daleko od Wielkiej Brytanii, aby stać się celem ataku. Znajdujące się tu potencjalne cele takie jak fabryka Deutsche Waffen Und Munitionswerke, produkująca karabiny i pistolety (po latach także części do V-2), Cegielski, fabryka samolotów Focke Wulf, a także dworzec kolejowy i lotnisko, wydawały się Niemcom bezpieczne. Mieli tu na dodatek na wszelki wypadek osiem baterii dział przeciwlotniczych 88 mm obsługiwanych przez oddziały Flak Untergruppe Posen.

Ktoś przypomniał sobie bowiem, że przecież już 6/7 marca 1940 roku pojawiły się nad Poznaniem pierwsze brytyjskie samoloty. Były to dwie maszyny typu Whitworth Whitley Ina zdjęciu). Jedna nosiła oznaczenie "L jak Love". Poznaniacy wiwatowali na ich widok, by po chwili głęboko się rozczarować. Maszyny zrzuciły bowiem ulotki, a nie bomby.

W nocy 8/9 maja 1941 roku nad Poznań przedarł się pojedynczy brytyjski Halifax. Zapewne omyłkowo zrzucił jedną bombę, która trafiła w dom przy Śniadeckich. Zginęło 20 osób, głównie Niemców.

15/16 sierpnia 1941 roku maszyny RAF znów pojawiły się nad miastem, tym razem jednak nie spadła ani jedna bomba. Niemcy wiedzieli jednak, że nalot jest kwestią czasu. Coraz potężniejsze, czteromotorowe bombowce Brytyjczyków mogły dolecieć nad Poznań bez problemu.

W Sylwestra 1941 roku skonsternowani poznaniacy obserwowali, jak Niemcy instalują w różnych miejscach miasta aż 109 potężnych, potrójnych syren alarmowych. Montowali je na słupach i budynkach, mocując do nich głośniki. Nim skończył się stary rok, odbył się próbny alarm. Mieszkańcom miasta omal nie popękały wtedy bębenki.

W Wielkanoc 1944 roku te przeszło sto syren zawyło w ostrzeżeniu przed nalotem amerykańskich latających fortec B-17, o czym można przeczytać tutaj.

Kiedy 28 grudnia 1978 r. gdzieś tam w Koszalińskiem spadł śnieg, nikt nie zwrócił na to większej uwagi. Wszak wyglądało na to, że będziemy mieć w Poznaniu dość ciepłą zimę. Synoptycy zapowiadali ocieplenie...

Tymczasem w noc sylwestrową nadeszła zima stulecia.

Mróz i śnieg trzymały do 10 stycznia. Krótko, acz mocno. Spowodował straty, które - w opinii wielu - dobiły niewydolną już gospodarkę Gierka i przyczyniły się do przełomu w sierpniu 1980 r.

Dla większości ubranych w sylwestrowe kreacje mieszkańców Wielkopolski atak zimy był wielkim zaskoczeniem. 31 grudnia temperatura raptownie spadła, a śnieg zaczął mocno sypać. ''O godz. 6 rano jezdnie były jeszcze czarne. Później zaczęły się dziać zaskakujące rzeczy. Wszystko raptownie zaczęło marznąć''. Atak był tak gwałtowny, że już o godz. 13.30 wojewoda poznański ogłosił stan klęski żywiołowej!

Wiele osób witających nowy, 1979 rok, zima przywitała w drodze na bale. Był kłopot z dotarciem, bo sparaliżowana została komunikacja miejska. I to mimo tego, że ''trzeba wyrazić uznanie kierowcom autobusów za jazdę w bardzo trudnych warunkach''. Odwołano loty z Ławicy, w zajezdniach utkwiły autobusy, a pociągi miały spore spóźnienia.

Ten sylwestrowy atak zimy stulecia wielu poznaniaków zapamiętało na długo. Do dzisiaj zabierają na bal coś cieplejszego.

Dekret o wprowadzeniu stanu wojennego z 13 grudnia 1981 roku zabraniał poruszania się bez przepustki między godzinami 22 a 6 rano. Obowiązywała godzina milicyjna. Zabawne, osiem godzin (czyli trzecią część całej dobry) nazywano "godziną"!

Wyjątkiem była jedynie Wigilia, gdy władza ludowa okazała ludowi łaskawość i zawiesiła jej obowiązywanie z powodu pasterki. To miała być dłoń wyciągnięta przez WRON w stronę społeczeństwa. Drugim wyjątkiem był Sylwester, kiedy też "godzina milicyjna" nie obowiązywała.

W tym czasie władze skończyły pacyfikację ostatnich strajków okupacyjnych w kopalni Piast i Hucie Katowice oraz skazały zaocznie na śmierć ambasadora PRL w Japonii Zdzisława Rurarza, który poprosił tam o azyl.

Ludzie wracający z powitania Nowego Roku 1982 wciąż mijali na ulicach patrole milicji, transportery opancerzone i gaziki. Rok później, w Sylwestra 1982 roku stan wojenny został zawieszony w całości.

To był pierwszy wybudowany na stałe budynek cyrkowy w Polsce. Z podmurówką, ścianami, charakterystycznym drewnianym dachem, a nie jedynie rozkładanym i przenośnym namiotem. Powstał w 1932 roku na Jeżycach i w tym czasie przedstawienia cyrku Olimpia cieszyły się  wzięciem. Byli klauni, akrobaci, woltyżerka, tresura zwierząt, ale także lunapark i variétés. Odbywały się tu także walki zapaśnicze. Już w 1936 roku budynek zlicytowano.

W noc sylwestrową 1994 roku grupa nastolatków bawiła się petardami w pobliżu zabytkowej budowli. Zaprószyli ogień. Do akcji gaszenia włączyły się wszystkie zastępy straży pożarnej z Poznania, uruchomiono specjalne motopompy. Jęzory ognia sięgały jednak piątego piętra, były nie do opanowania. Nie można było podejść na kilkanaście metrów, bo z takiej odległości żar palił włosy. Cyrk spłonął doszczętnie w dwie godziny sylwestrowej nocy.