Takich miejsc blisko Poznania mało kto się spodziewa. 10 pomysłów na oryginalne wycieczki

Mało kto wie, że kilkanaście kilometrów na południowy zachód od Poznania znajduje się źródełko, które w tej części kraju jest czymś niespotykanym. Woda naturalnie i samoczynnie wypływa szczelinami ze zbocza wzniesienia. W Polsce tego typu źródła występują tylko w Tatrach i na wyżynach jak np. Jura Krakowsko-Częstochowska. Źródełko Żarnowiec jest już pomnikiem przyrody, a znajduje się za wsią Tomice (trzeba do niej skręcić z drogi Stęszew-Buk). Co więcej, oryginalne źródełko wypływa ze zbocza najdłuższego polskiego ozu (wał wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru) - 37-kilometrowego Ozu Bukowsko-Mosińskiego. Na szczycie wzniesienia znajduje się punkt widokowy, do którego prowadzą dwa dojścia schodami, a przy samym źródełku  znajduje się ciekawie zagospodarowane miejsce wypoczynku z ławkami, wiatą, tablicami informacyjnymi i miejscem na ognisko.

Jeszcze w latach 90. ubiegłego wieku pod samą Osową Górę, czyli 132-metrowe wzniesienie na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego, podjeżdżały pociągi. Ostatni skład do Osowej odjechał w październiku 1999 roku. Linia została zamknięta, budynki stacji popadły w ruinę, a tory zarosły chwastami. W ostatnim czasie na tory w WPN wróciła kolej. Co prawda nie elektryczna, bo trakcja jest już rozebrana, ale napędzane siłą rąk i nóg drezyny. Mosińska Kolej Drezynowa kursuje w soboty i niedziele oraz w piątkowe popołudnia. Szlak wiedzie od Puszczykówka do Osowej Góry przez bogato zróżnicowany teren i leśne ostępy. Drezyny wyruszają z dawnej stacji kolejowej Mosina Pożegowo , która mieści się przy skrzyżowaniu ul. Kołłątaja i Budzyńskiej. Ceny za przejazd drezyną z napędem rowerowym lub ręcznym zaczynają się od 6 zł. Szczegóły na stronie naszedrezyny.pl

W Polsce stoją tylko dwa kościoły zbudowane w stylu norweskim. Pierwszy to Świątynia Wang w Karpaczu, którą znają pewnie wszyscy. Co ciekawe, druga taka drewniana świątynia znajduje się w Poznaniu - na Krzesinach. Jego historia jest bardzo ciekawa. Krzesiny w 1900 roku zakupiła od Antoniego Raczyńskiego niemiecka Komisja Kolonizacyjna. Majątek poddano parcelacji - po czym od 1903 r. zaczęto sprowadzać do niego niemieckich osadników, w większości pochodzących z Westfalii. Osadnicy byli zwykle ewangelikami (luteranami), co spowodowało, że opieką duszpasterską objęła ich ewangelicka parafia św. Krzyża w Poznaniu. Społeczność ewangelicka w Krzesinach wymagała własnej świątyni. Ewangelikom pomógł przypadek, bo w 1911 roku w Poznaniu zorganizowano Wystawę Wschodnioniemiecką, prezentującą dorobek cywilizacyjny pruskiego panowania we wschodnich prowincjach cesarstwa niemieckiego. Wśród eksponatów na wystawie znalazła się osada wiejska z niewielkim drewnianym kościółkiem w stylu norweskim. Po imprezie świątynię zakupiła Komisja Kolonizacyjna, która przekazała kościółek parafii w Krzesinach. 31 października 1912 r. - w 495. rocznicę wystąpienia Marcina Lutra w Wittenberdze - generalny superintendent Paul Blau dokonał poświęcenia nowego kościoła w Krzesinach. Konstrukcja świątyni nawiązywała do stylu kościołów norweskich. Ściany zbudowano z cegły, ale obłożono je deskami zakonserwowanymi ksylamitem, co dało drewnu ciemnobrązowe zabarwienie. Do stylu norweskiego nawiązywały też: czterospadowy dach oraz prostokątna wieża z hełmem. W 1945 roku kościół przekazano ludności katolickiej, a od 1958 roku należy do parafii pw. Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

Wędrując po kilometrach lasów w Puszcze Zielonce trudno sobie wyobrazić, że 700 lat temu mogło tutaj funkcjonować miasto. Dzwonowo odkrył - a może przywrócił - archeolog Marcin Krzepkowski. Analizując zdjęcia lotnicze okolic wsi Niedźwiedziny, zidentyfikował nie tylko przypuszczalną siedzibę rycerską, ale również układ pobliskiego XIV-wiecznego miasta i niedalekiej wsi. Dziś to jakieś 5-6 hektarów pól, należących do mieszkańców Dzwonowa [dziś to przysiółek - red.]. Widać na nich świetnie ślady zabudowy: pozostałości budynków mieszkalnych, rozłożonych wokół kwadratowego placu o wymiarach 69 na 69 metrów, a więc wokół rynku. Widać też ulice wychodzące z rynku, a przy nich również ślady zabudowy. Na północ od miasta widać z kolei skupisko obiektów, układających się w owal. Dzwonowo (w literaturze występuje jako Swanow lub Zwanowo) zostało prawdopodobnie założone przez Dobrogosta na początku XIV w. Układ rynku wskazuje, że miasto lokowano na prawie niemieckim, konkretnie na prawie średzkim. Tak jak w większość wielkopolskich miast z XIV w., składało się z zabudowań drewnianych. Jako miasto funkcjonowało na pewno jeszcze w XV w. Natomiast w źródłach historycznych z początku XVI w. jest już zapis, że w Dzwonowie stoi zaledwie sześć budynków. Do Dzwonowa najłatwiej dotrzeć wjeżdżając do lasu we wsi Niedźwiedziny.

Fot. Geoportal.gov.pl

Niemal przy zachodniej obwodnicy Poznania znajduje się Golęczewo, w którym pozostało wiele poniemieckich budynków z czasów gdy była to wzorcowa pruska wieś, a nazywała się Golenhofen. Pierwsza zachowana wzmianka o Golęczewie pochodzi z 1313 roku, z czasów Władysława Łokietka. Ale tak naprawdę najważniejszy dla wsi okres rozpoczął się dopiero na początku XX wieku, kiedy Prusacy odkupili zrujnowanym majątek od Zygmunta Błociszewskiego i sprowadzili tu niemieckich kolonizatorów. Osiedlono ich w wybudowanych w różnych stylach gospodarstwach i budynkach usługowych. W latach 1901-1906 we wsi powstało kilkadziesiąt takich doskonale funkcjonujących gospodarstw. Ich wygląd nawiązywał do sposobu budowania domów m.in. w Turyngii, Westfalii, Badenii i Saksonii. By dopełnić zmian, w ówczesnym Golenhofen przeprowadzono w tym czasie meliorację, uruchomiono kanalizację burzową i przeciwpowodziową, utwardzono też drogi i ulice oraz ułożono chodniki. Dzięki temu wieś stała się przykładem niemieckiego gospodarowania - wzorcową wsią na medal. Najciekawsze zachowane obiekty z tego okresu to karczma, stary budynek szkoły i stacja kolejowa.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

Większość tych wartych uwagi obiektów znajduje się przy ul. Dworcowej. Szkoła cały czas działa w tym samym budynku, a w karczmie mieści się sklep. Jest też sporo po prostu budynków mieszkalnych, których właściciele starają się pielęgnować swe zabytkowe gospodarstwa. Skansen ten, bo tak nazywają Golęczewo miejscowi, jest regionalną ciekawostką objętą ochroną konserwatora. Z centrum Poznania do Golęczewa jest ok. 18 km. Można tam dojechać samochodem, kierując się w stronę Obornik (z drogi krajowej nr 11 należy skręcić w lewo w ulicę Dworcową). Można dojechać też pociągiem osobowym - w ciągu dnia dojeżdża do Golęczewa kilka pociągów, a podróż zajmuje 20-25 minut.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

Środa Wielkopolsca i Śmigiel to dwa miasta gdzie można pojeździć koleją wąskotorową. Średzka Kolejka Wąskotorowa ma już 110 lat. Przetrwała dwie zawieruchy wojenne, kilka ustrojów politycznych i tak jak przed laty, prowadzi ruch wyłącznie parowozami. Dzisiaj jako atrakcja powiatu średzkiego wykonuje kursy w sezonie turystycznym na 14-kilometrowej trasie do Zaniemyśla. Pociągi jeżdżą od 1 maja do 24 września w każdą sobotę, niedzielę oraz święta. Szczegółowy rozkład oraz ceny na stronie www.sredzkakolej.pl. Ale wąskotorówką można pojeździć też w Śmiglu. Taką kolej uruchomiono tutaj w 1900 roku, w czasach, gdy miasto było stolicą powiatu. Jej tory w najlepszym okresie liczyły 62 km długości (dziś są tylko 23 km), a dziś kolej jeździć na dużo krótszej trasie do Starego Bojanowa. Śmigielska kolej kursuje innym systemem, niż w Środzie Wielkopolskiej - tutejsza wąskotorówka jeździ przez cały rok, ale tylko w wybrane dni (najczęściej święta, np. Walentynki, Dzień Niepodległości). Szczegóły na stronie www.kolejka.smigiel.pl.

smigiel.pl

Nieco na północ od Moraska leżała kiedyś - wymieniona po raz pierwszy w 1387 roku - wieś Glinno. Stał tam dworek z czasów Stanisława Augusta, w którym 9 kwietnia 1757 roku urodził się Wojciech Bogusławski, nazywany ojcem polskiego teatru. Bogusławski założył w Warszawie pierwszą polską szkołę dramatyczną i napisał podręcznik gry aktorskiej. Trzykrotnie był dyrektorem Teatru Narodowego. Prowadził też teatry w Poznaniu, w Wilnie i we Lwowie. Do dziś jego imię nosi teatr w Kaliszu. W Poznaniu pamięć o Bogusławskim jest jakby mniejsza. Podpoznańska wieś Glinno już praktycznie nie istnieje, bo "wchłonął ją" poligon Biedrusko. Ale w miejscu gdzie pisarz, aktor i reżyser spędził dzieciństwo, znajduje się głaz upamiętniający to wydarzenie oraz resztki fundamentów dworku jego rodziców. Problem w tym, że nie tak łatwo tutaj trafić. Nie dość, że poligon to ogromne pustkowie, poprzeszywane siatką ścieżek, to jeszcze nie zawsze można tutaj wjechać. W soboty, niedziele i święta (jeśli nie odbywają się ćwiczenia, o czym informuje tablica świetlna z komunikatem 'Ostre strzelanie!") rowerzyści mogą przejechać trasą Złotniki-Biedrusko, a właśnie niedaleko tej drogi znajduje się pamiątkowy głaz (informuje o tym drogowskaz).

Wjeżdżając do Wierzenicy, czuję się trochę jak na Podlasiu: spokojna wieś, skromne gospodarstwa, żadnych nowobogackich 'pseudodworków'. Zamiast tego stary, drewniany kościół, prawdziwy dwór filozofa i założyciela Wyższej Szkoły Rolniczej Augusta Cieszkowskiego i XIX-wieczna karczma. Wieś leży na pagórku, z którego stromym zjazdem wjeżdżamy do doliny rzeki Główna. Mijamy ruiny młyna wodnego, stawy rybackie i dojeżdżamy do wzgórza z aleją kasztanowców i uschniętą sosną, pod którą przesiadywał Zygmunt Krasiński. Urokliwa Aleja Filozofów z pomnikowymi kasztanowcami znajduje się na skarpie dokładnie naprzeciw dworu Cieszkowskich i prowadzi na wzniesienie zwane Wzgórzem Krasińskiego. Nazwa alei wywodzi się od spacerów, jakie odbywał na wzgórze August Cieszkowski ze swoimi gośćmi (m.in. przyjacielem Zygmuntem Krasińskim), podczas których często poruszano kwestie filozoficzne.

Kto nie ma czasu lub ochoty jeździć po całej Wielkopolsce może zajrzeć do Skansenu Miniatur w Pobiedziskach, który znajduje się zaraz obok starej "piątki". Znajdziemy tam miniatury i makiety ciekawszych budowli, przeważnie znajdujących się na Szlaku Piastowskim. Wszystkie wykonane w skali 1:20 są wiernymi kopiami oryginałów z zachowaniem każdego detalu. W skansenie obejrzymy więc poznańską katedrę, Stary Rynek, Bibliotekę Raczyńskich, ale też katedrę gnieźnieńską, osadę biskupińską, czy mniej znane, ale znajdujące się na Szlaku Piastowskim kościoły w Mogilnie, Gieczu czy Strzelnie. Poznaniacy bez problemu odnajdą również miniaturę kościoła pw. św. Wojciecha, świątynię pw. św. Marcina i św. Jana Jerozolimskiego, położonej nieopodal Jeziora Maltańskiego. Są także Poznańskie Krzyże z pl. Mickiewicza, w których tle dostrzec można Teatr Wielki. Jest i Biblioteka Raczyńskich z pl. Wolności oraz iglica Międzynarodowych Targów Poznańskich. Skansen miniatur znajduje się przy starej drodze krajowej nr 5, pomiędzy Poznaniem i Gnieznem.

ŁUKASZ CYNALEWSKI

To jedno z najbardziej urokliwych - by nie rzec uroczych - miejsc w Puszczy Zielonce. By dotrzeć do Uroczyska Maruszka trzeba dojechać do Mielna - ale Wielkopolskiego, nie tego nad Bałtykiem - i wjechać do lasu. Kilkaset metrów dalej krzyżują się dwa historyczne trakty handlowe - Trakt Poznański i Annowski. Rośnie tutaj wiele starych drzew w wieku od 110 do 150 lat. Najokazalszym okazem jest pomnikowy buk o ponad 4-metrowym obwodzie pnia. Przy skrzyżowaniu dróg stała kiedyś karczma o nazwie Maruszka, od której prawdopodobnie wzięła się nazwa uroczyska, czyli charakterystycznego miejsca w lesie, które miało pomóc w orientacji podróżnym. Przy drodze, za ozdobnym płotkiem stoi kolorowa figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maryja w niebieskim płaszczu trzyma na lewym ramieniu Jezusa. Z tym miejscem wiąże się też XIX-wieczna historia okolicznych Romea i Julii. Zakochani - Marian i Maria nie mogli ze sobą być. Na ślub nie zgadzali się rodzice zakochanych. Zakochani popełnili samobójstwo. Podobno chłopak najpierw z pistoletu zastrzelił dziewczynę, a potem sam się zabił. Mogiły z brzozowymi krzyżami zakochanych znajdują się blisko siebie. W Maruszce odbywa się również - w piątki po Bożym Ciele - msza święta, a po wspólna uczta z udziałem przede wszystkim okolicznych mieszkańców.