Nie przeżyłeś trzeciej ligi, czyli na mecze Lecha Poznań z ojca na syna. Jacek Hałasik i Grzegorz Hałasik

Radosław Nawrot: Jesteście przykładem sytuacji, gdy na Lecha Poznań ojciec chodzi na mecz z synem. Czy powiedzielibyście, że to stan naturalny? Że klub jest rodzinny i kibicowanie przechodzi z ojca na syna?

Jacek Hałasik: Nie, w moim wypadku tak nie było. U Grzecha można już mówić o takie sytuacji, gdyż rzeczywiście zabrałem go na mecz jako młodego szarana. Natomiast jeśli chodzi o mnie, sam nie wiem dlaczego zacząłem chodzić na Lecha. Pewnie dlatego, że wychowałem się na Rynku Łazarskim i stamtąd szlak kibicowski prowadził przez tzw. Gowitra, czyli łąki między Łazarzem a Dębcem, właśnie na Dębiec, na Lecha. Nie na Rolną, gdzie grała Warta Poznań, ponieważ ona wtedy dołowała. A Lech - a mówimy o latach 50. - jeszcze coś znaczył. Mój pierwszy mecz to pojedynek Lecha z Lechią Gdańsk w 1952 roku, wygrany przez Kolejorza 6:0. Kiedy padł pierwszy gol, byłem pewien że strzelił go Teodor Anioła, gdyż to on strzelał większość bramek dla Lecha. Byłem bardzo zdumiony, gdy dowiedziałem się, że gola zdobył Janusz Gogolewski. Wtedy na stadionie, choć bardziej na Warcie na Rolnej, można było spotkać jeszcze takich eleganckich, przedwojennych kibiców - w kapeluszu do kłaniania się, z parasolem, gdyby padało... Tam grała też zapomniana już, bardzo silna poznańska drużyna Budowlanych, czyli tzw. poznański Dąb.

Za Twoich czasów nie było już chyba żadnego wyboru. Pozostał tylko Lech?

Grzegorz Hałasik: Tak, na Łazarzu nie znałem nikogo, kto chodziłby na coś innego. Był tylko Lech. Jeżeli więc wszyscy koledzy ze swoimi ojcami chodzili na Lecha, to i ja z ojcem poszedłem na Lecha. Wysilam pamięć, ale pierwszego meczu nie mogę sobie przypomnieć. Natomiast pamiętam już całkiem świadomie pierwsze mistrzostwo dla Lecha w 1983 roku i to, jak słuchaliśmy radiowej transmisji z decydującego o tytule meczu z Zabrza.

Poza Lechem istniały jednak niekiedy inne mecze. Koło Areny znajdowało się boisko, na którym grał Energetyk, więc w niedzielę po mszy w kościele św. Anny, zamiast kręcić w lewo na Łazarz na obiad, to zdążyłem jeszcze zawsze pójść na drugą połowę Energetyka. Tam też bodajże grała ś.p. Admira Teletra. Dlatego tak boli mnie, że ten stadion się spalił.

Niezwykłe jest to, że trybuny wielu małych stadionów w Poznaniu potrafiły się wypełnić niedzielnymi kibicami. Świętem było jednak zawsze dopiero wyjście na Bułgarską, na Lecha. W poniedziałek w szkole, nawet w pierwszej klasie podstawówki rozmawiało się z kolegami o tym, co było na Lechu, a nie na Energetyku czy czymkolwiek innym.

Do tego dodajmy drugi, obok Bułgarskiej, zupełnie naturalny wtedy kierunek wycieczek wszystkich młodych ludzi z Łazarza i okolic, czyli halę Arena i mecze koszykarzy. Prawie każdy, kto chodził latem i jesienią na Kolejorza, zimą wybierał się na koszykarzy. To była zupełnie naturalna prawidłowość, oczywista wręcz. Jechorek, Torgowski czy Kijewski dla mnie i kolegów byli takimi samymi idolami jak Okoński czy Niewiadomski. Zima zatem temat piłkarski Lecha znikał, a zastępował go na przerwach temat koszykarzy Lecha.

Dziś nie ma już koszykarzy Lecha. Nie ma w ogóle koszykówki. Kiedyś byli oni równie ważni jak piłkarze?

JH: O tak! Z pewnością! Już za moich czasów szlak kibiców Lecha wiódł naturalnie w stronę hal targowych, gdzie grali wówczas koszykarze. Przeważnie w hali nr 2. Zimno tam było jak diabli. Potem szlak wiódł na Matejki, gdzie w latach 50. mistrzostwo Polski zdobywali i koszykarze, i koszykarki Lecha. Żeby tam znaleźć dobre miejsce na balkoniku, trzeba było pójść na mecz tak z dwie godziny przed meczem. Godzina przed meczem gwarantowała już tylko miejsce, z którego nie widziało się kosza.

Zatem niegdyś opcja bycia kibicem Lecha bez kibicowania koszykarzom w ogóle nie wchodziła w rachubę?

GH: Na Łazarzu, gdzie mieszkaliśmy, to było równoznaczne. Pod koniec lat 80. wyprowadziliśmy się jednak z Łazarza na Winiary i tam zauważyłem, że chłopaków z tamtych okolic koszykówka już tak nie elektryzowała. Trochę, ale nie tak jak piłka. Tam znaleźć kompana na wyjazd na mecz na Bułgarską nie było najmniejszym problemem, a na koszykarzy - już tak. Musiał być to kibic bardziej świadomy. Natomiast na Łazarzu na kosza chodził każdy.

JH: Wszyscy z Łazarza chodzili na Arenę. Właśnie ?na Arenę?, a nie ?do Areny?, bo ta powstała w latach 70. hala dlatego tak została nazwana, że postawiono ją w miejscu od wielu lat i pokoleń nazywanego popularnie w Poznaniu ?Areną?.

GH: Ja już mówiłem ?do Areny?.

Kibicowanie w dawnym Poznaniu zależne było od dzielnic?

JH: Tak. Wtedy tak. Na Łazarzu znałem tylko jednego kibica Warty. Pamiętam, że miał na imię Maciej, nosił znaczek Warty i kibicował jej z uwagi na tradycje rodzinne. Reszta chodziła na Lecha. Natomiast np. Wilda była warciarska, szczególnie wokół Rynku Wildeckiego. Ale Dębiec już był we władaniu Lecha, bo tam znajdowały się osady kolejowe.

GH: Dzisiaj nie ma żadnego podziału na dzielnice. Kiedy Warta grała w Ogródku, obserwowałem skąd jeżdżą kibice. Jeździli z Wildy, ale i z Rataj, bo mieli blisko. Lech dziś rządzi tak niepodzielnie, że nie ma mowy o podziałach. Dla Warty została sympatia i szacunek.

To chyba wielka wartość, którą udało się ocalić w Poznaniu. Nie ma wojny, został szacunek dla mniejszego i słabszego sąsiada, jakim wobec Lecha jest Warta.

JH: Pamiętam drugoligowe derby sprzed 30,40 lat, gdy Lech spadł do ekstraklasy, a Warta weszła do drugiej ligi. Te derby nie były żadną ?świętą wojną?. Przypominały raczej mszę. Trochę gwizdów, szczypta wyzwisk od ''szuszwoli'' czy ''wazeliny'' - ot, cała rywalizacja między Lechem a Wartą. Żadnych scycji, pełen wersal.

GH: Ciekawe, jak dziś wyglądałyby takie derby...

JH: Mieliśmy je raptem 20 lat temu i kibiców Warty było bardzo mało.

GH: Warta nie ma radykalnej trybuny i radykalnych kibiców. Stąd wynika fakt, że nie ma przesłanek ku jakiejkolwiek wojnie. Poznań zapewne już zawsze będzie wolny od tej choroby, choć pamiętajmy, że kiedyś nikomu nieznanym klubem był w Łodzi Widzew... Wystarczyło kilka sukcesów Widzewa w pucharach i kryzys ŁKS, a proporcje szybko się zmieniły... Warta jednak ma inną politykę. Otwiera się na rodziny, kibicowanie piknikowe. Nie na radykalizm.

A jak niegdyś wyglądała kultura trybun?

JH: Była większa, to jasne. Choć za moich czasów, kilkadziesiąt lat temu też się np. lżyło sędziów, ale innymi słowy. ''Sędzia kalosz'' czy ''sędzia kanarki doić'' były już określeniami dosadnymi.

Naprawdę nikt nie rzucał mięsem?

JH: Nie no, rzucano, rzucano. To nie była piękna polszczyzna. Stadion nie jest miejscem na piękną polszczyznę i elegancję. Nie ma jednak porównania. Dla kogoś przeniesionego z lat 50. dzisiejsze trybuny byłyby szokiem.

Dam przykład: lata 60., stadion na Dębcu. Piłkarze z szatni na boisko szli między kibicami, przez trybuny. Czy dzisiaj byłoby to możliwe? A wtedy tak. Nikt im nie robił krzywdy, nawet rywalom z Legii czy skądkolwiek. Poklepywano czasem, wygrażano, to wszystko.

Pamiętam jeden taki mecz z Polonią Warszawa, gdy sędzia nie uznał bramki Kaziowi Witczakowi i doszło do zadymy. Tylko milicja się wtedy nie patyczkowała. Wkroczyła od razu, użyła ostrych gazów łzawiących. A że wiatr wiał w stronę ówczesnej ul. Dzierżyńskiego (obecna 28 Czerwca 1956), to gazy zaatakowały najbardziej Bogu ducha winnych pasażerów tamtejszych tramwajów. Gdyby dziś to się wydarzyło, byłaby straszna afera.

GH: Nie pamiętam zamieszek z lat 80., ale rzadkie dotąd wulgaryzmy na stadionie stawały się wtedy już powszechne. Kulminacja nastąpiła jednak w latach 90. Wtedy obowiązywała zasada: kto nie jest z nami, jest przeciwko nam. Obrażało się wtedy na trybunach każdego, a zadymy stały się częste. Znana wcześniej i niezbyt długa lista tzw. wrogów Lecha znacznie się poszerzyła.

Popularność piłkarzy Lecha była kiedyś większa niż dziś?

JH: W pewnym sensie tak. Za moich czasów każdy chciał być Teodorem Aniołą, bo on był gwiazdą. Piłkarze byli wtedy bardziej dostępni i częściej spotykani na ulicach. Nie jeździli dobrymi samochodami jak dziś, ale tramwajami, więc można się było na nich napatoczyć. Chodzili po Głogowskiej, przechodzili przez Rynek Łazarski, gdy graliśmy w palanta albo piłkę. Wtedy specjalnie tak kopaliśmy, by piłka potoczyła się w ich stronę i by ja odkopnęli.

GH: Dla mnie piłkarze byli już postaciami mitycznymi i niedostępnymi gwiazdami, aż nie zacząłem pracować w radiu. Teraz spotykam ich często i intensywniej niż kibice.

Nie tęskno ci do czasów, gdy spotkanie z nimi było wydarzeniem?

GH: Powiedzmy, że pozostawię to w sferze wspomnień. Pamiętam, że miałem w klasie kolegę, który na Ratajach mieszkał w tym samym bloku, co Czesław Jakołcewicz. To było wydarzenie - wiedzieć, gdzie mieszka jakiś piłkarz Lecha. Gdy usłyszeliśmy kiedyś plotkę, że w pewnym hotelu mieszka Damian Łukasik, chodziliśmy pod hotel wypytywać o to. Dawni piłkarze Lecha byli częścią tego miasta. Dziś są tu raczej przelotnie.

JH: Nie przychodzili do pracy, a byli członkami klubu. Dlatego teraz łączności między kibicami a piłkarzami nie ma.

GH: Popatrzymy, gdy organizujemy jakieś spotkanie oldbojów, nie ma kłopotów, by pozbierać lechitów z lat 70. czy 80. czy 90. Jeśli zechcemy zorganizować galę np. na 100-lecie albo 120-lecie klubu i zaprosić gwiazdy dawnych meczów z Manchesterem City, to nie wiem czy kogoś znajdziemy w Poznaniu. Z drugiej jednak strony, żeby wygrywać z Manchesterem City, trzeba kupować graczy z zewnątrz. Coś za coś.

W romantycznych czasach przegrywaliśmy z Anglikami 0:4.

GH: Coś za coś.

JH: Lech zawsze był biedniejszy niż inne polskie kluby. Nawet w resorcie kolejowym ustępował finansowo Polonii Warszawa.

Jerzy Kopa przyszedł do Lecha w 1976 roku i mówił wtedy, że wcześniej w Szombierkach Bytom zarabiał cztery razy więcej.

JH: Tak, bo miał górniczy etat. W Poznaniu było o to trudno. Stąd powstał mit Lecha jako klubu biedniejszego i już na starcie o mniejszych szansach, a mimo to klubu, który sobie radzi. Rycersko, bohatersko.

GH: Za moich czasów Lech już dorównywał Legii, Górnikowi czy Widzewowi. Był to już Lech wielki, wielosekcyjny, płacący sporo swoim zawodnikom. Ten wielki Lech jednak w latach 90. zaczął odstawiać i wtedy kibice, którzy nie pamiętali czasów ubóstwa, mieli kłopot, by to zaakceptować.

Obydwaj przeżyliście spadek Lecha z ekstraklasy.

GH: Dla mnie w 2000 roku może nie była to życiowa tragedia, ale poważny cios. Wtedy pocieszał mnie ojciec. Mówił: młody, życzę ci żebyś nie przeżył tylu spadków Lecha, ile ja pamiętam.

JH: Ja przeżyłem spadek aż do trzeciej ligi! Lech grał z Energetykiem na Arenie. Ludzie, to było upokorzenie! Wcześniej takie mecze grywały rezerwy. A teraz pierwszy zespół Lecha miał grać z Energetykiem, czyli z moimi kolegami z bramy, z którymi w palanta grałem! Wszyscy ci moi kumple z bramy nosili potem głowę w chmurach.

GH: Dla mnie wyjazd na drugą ligę do Zamościa był największym ekstremum i dostatecznie mocnym przeżyciem. Gdy szedłem na mecz z Polarem Wrocław przez ogródki działkowe na Psim Polu, to też się zastanawiałem, za jakie grzechy i gdzie my właściwie wylądowaliśmy.

Niezwykła ta historia Lecha - od Gorzyc i Zamościa po Manchester.

GH: Tak i gdy siedziałem chociażby na stadionie w Rotterdamie podczas meczu z Feyenoordem, poczułem ogromną satysfakcję, że byłem kiedyś także na tych działkach na Psim Polu. Czułem wtedy takie moralne prawo komentowania meczu z Feyenoordem.

JH: Co nie zmienia faktu, że trzeciej ligi nie przeżyłeś!

Najnowsze mecze z Manchesterem City i Juventusem Turyn to najwspanialsze karty w dziejach Lecha?

GH: Tak.

JH: Tak patrząc po piłkarsku, to nie podlega dyskusji. Nawet dla mnie, który pamiętam mecze z ostatnich 60 lat.

A czego wam w Lechu dziś brakuje?

JH: Koszykówki. Najbardziej brakuje tej koszykówki. Oj, chciałoby się, żeby wróciła.

GH: Dla mnie też bezdyskusyjnie, brakuje kosza. Ale nie takiego, gdy importuje się zawodników na rok, a nie wychowuje własnych. Połączenie kosza i futbolu w jednym klubie przecież się sprawdza np. w Grecji czy Hiszpanii. Real Madryt, FC Barcelona, Panathinaikos czy Olympiakos mają obie, mocne sekcje. A pamiętajmy, że to Lech koszykarski jest bardziej utytułowanym klubem niż Lech piłkarski. No i piłkarskie derby z Wartą też bym chętnie zobaczył.

Rozmawiał Radosław Nawrot