Telewizja od dawna rządzi futbolem - mecze mundialu w Brazylii są rozgrywane w upale m.in. dlatego, że stacje tv z Europy płacą i wymagają transmisji w najlepszych dla nich godzinach. Rola radia w historii mistrzostw jest jednak dużo większa niż dziś może nam się wydawać.
Premierowe trafienie na mundialu Polska zawdzięcza piłkarzowi Warty Poznań, Fryderykowi Scherfke. "Fryc" strzelił gola Brazylii, a legendarny, zakończony wynikiem 5:6 bój, transmitowało Polskie Radio. Wtedy, w połowie 1938 r., radioodbiornik miał niecały milion Polaków. "Dziennik Poznański" zapraszał więc kibiców na słuchanie relacji na boisku przy Rolnej, gdzie Scherfke grał na co dzień: "Przed rozpoczęciem oraz podczas niedzielnych zawodów Warty z niemiecką drużyną Vorwaerts (Gliwice) transmitowany będzie przez specjalistycznie zainstalowane głośniki radiowe Philipsa mecz o mistrzostwo świata Polska - Brazylia w Strasburgu. Wiadomość ta niewątpliwie zainteresuje tysiączne rzesze zwolenników piłkarstwa".
Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że pierwszą w historii Polski transmisję meczu piłkarskiego przeprowadzono ze spotkania Warty Poznań z Philipsem Eindhoven, w sierpniu 1929 roku.
Trener Tysiąclecia Kazimierz Górski wspominał, że we Lwowie słuchanie polskiego debiutu na mundialu wyglądało tak: - Ten, kto w kamienicy miał radio, wystawiał je na zewnątrz. Dzięki temu cała kamienica na podwórku słuchała emocjonującego spotkania.
Można się domyślać, że w Poznaniu, Warszawie czy Krakowie było podobnie. Całkiem możliwe też, że redakcje wywiesiły w drzwiach swoich siedzib wielkie kartki z wynikiem polsko-brazylijskiego spotkania. W tamtych czasach była to częsta praktyka informowania mieszkańców o ważnych wydarzeniach.
"Nie każdy miał wtedy odbiornik, więc radiofonizowano najpopularniejsze miejsca w mieście" - pisze dr Robert Gawkowski na stronie Muzeum Historii Polski. "W 1936 roku futbolowych wieści z Igrzysk Olimpijskich słuchano np. w warszawskim Ogrodzie Saskim lub przed sklepami ze sprzętem radiowym. Naoczny świadek tak słuchanych relacji wspominał moment, w którym spiker z radością wykrzykiwał: Jest, ... jest! Mamy bramkę! [...] Tłum kołysze się i huczy. Na twarzach błysk radości. Pada okrzyk: Niech żyją! Wysoko ponad głowami wylatują czapki młodocianych entuzjastów. Nie tylko młodzieży udziela się ten entuzjazm. Jakiś brodaty handlowiec w długiej czarnej kapocie bije zajadle w dłonie i krzyczy: Brawo, bis! A oto znów jakaś zasuszona staruszka w staroświeckiej mantylce, nabożnie składa ręce, szepcząc zgrzybiałymi wargami: O mój Boże, mój Boże... Ręczę, że jak żyje, nie widziała meczu piłkarskiego, nie była na boisku sportowym, a jednak i ją także porwała ta potężna fala zwycięskiej radości".
Mundial z 1954 r. w wersji radiowej pamiętają niektórzy poznańscy dziennikarze. - Słuchałem relacji u dobrego kolegi Jurka, który miał duży poniemiecki radioodbiornik. Kibicowało się wtedy wspaniałym Węgrom, którzy przegrali dopiero finał z RFN. W polskich gazetach można było potem przeczytać, że Niemcy pomagali sobie niedozwolonymi lekami - opowiada radiowiec Jacek Hałasik, który warunki w jakich śledził tamte mistrzostwa określa "kameralnymi".
Co innego wieloletni dziennikarz "Sportu" i Polskiej Agencji Prasowej Andrzej Kuczyński. On słuchał mundialu w tłumie. - Przy biurze podróży Orbis, na skrzyżowaniu Ratajczaka ze Św. Marcinem, były wystawione megafony. Z nich na okolice roznosiła się relacja radiowa. Słuchać można tam było nie tylko mundialu, ale też m.in. kolarskiego Wyścigu Pokoju. Poznaniaków słuchających tak relacje było tak dużo, że tramwaje miały tam problem z przejechaniem - wspomina.
W 1958 r. świat zakochał się w grze nowych mistrzów świata Brazylijczyków. Zakochali się też polscy kibice, którym na widok popisów Pelego, Garrinchy i innych Latynosów opadała szczęka, a oczy wychodziły na wierzch. "Na widok" - to kluczowe. Fragmenty spotkań mundialu w Szwecji można było zobaczyć w Polskiej Kronice Filmowej. Do kina kibice chodzili więc nie na film, a na kronikę. A konkretnie - na Brazylię.
W Poznaniu były wtedy dwa większe kina - Apollo i Bałtyk - oraz parę mniejszych, w tym Muza, Rialto i nieistniejące już kino Warta przy ul. 27 Grudnia, w zburzonej potem kamienicy przed Teatrem Polskim (na zdjęciu).
- Ile ja wtedy czasu spędzałem w kinie! Mnóstwo godzin! Najczęściej w Warcie. Widziałem każdą kronikę kilkanaście czy kilkadziesiąt razy. Drybling Garrinchy, gdy ogrywał Kuzniecowa, umiałem szczegółowo rozrysować. Do dziś pamiętam cały skład tamtej Brazylii - opowiada Jacek Hałasik. Do Warty chodził też Andrzej Kuczyński: - Wychodziłem po kronice, przed filmem. Seanse przedpołudniowe były naprawdę tanie. Kosztowały, w zależności od miejsc, 1,35 zł i 1,05 [dla porównania, znaczek na kartkę pocztową kosztował 40 gr - red.] - mówi. - Gdyby nauczyciele sprawdzili parę seansów, znaleźliby na sali wielu uczniów, którzy powinni być w tym czasie w szkole - śmieje się Hałasik.
Zobacz kronikę z powrotu brazylijskich piłkarzy z pucharem świata do ojczyzny.
Pierwsze telewizyjne relacje "na żywo" przeprowadzono z mundialu w Anglii w 1966 r. Tak jak wcześniej poznaniacy zbierali się na wspólnym słuchaniu, tak wtedy razem oglądali mecze w salach wyposażonych w telewizory - np. w klubach sportowych (w Poznaniu była to m.in. Warta, choć już na stadionie Edmunda Szyca - wtedy im. 22 Lipca).
Tym większe rozczarowanie spotkało kibiców cztery lata później. Polska była bowiem jedynym krajem w Europie obok Albanii (!), który nie transmitował turnieju w Meksyku. Każdy radził sobie, jak mógł. Mieszkańcy terenów przygranicznych ściągali sygnał z Czechosłowacji albo z Niemiec. - Nie było transmisji, był szlaban - mówi wprost Jacek Hałasik. - Pracownicy radia i telewizji mieli jednak "chody" u osób ze stacji przekaźnikowej na Piątkowie. Po rezerwowych łączach przekazywali nam obraz z zagranicznych transmisji. Półfinały i finał w 1970 r. obejrzeliśmy w pokoju telewizyjnych techników, w budynku Międzynarodowych Targów Poznańskich przy Głogowskiej.
Rynek Łazarski, 22 czerwca 1982 r. Stragany z kwiatami pozwijane, wszyscy dorośli w domach przed telewizorami. Polska gra z Peru o drugą rundę mundialu w Hiszpanii. Rynek opustoszał, tylko paru 6-letnich gzubów jeździ na rowerkach. Może wyszli na dwór, bo w pierwszej połowie meczu - tak jak w dwóch poprzednich grach tego turnieju - Boniek i spółka nie strzelili gola. A może spędzali tak całe dni. Okna w mieszkaniach pootwierane, ze wszystkich słychać dźwięki transmisji. Chłopcy o wyniku dowiadują się od jednego z sąsiadów z wyższego piętra. Po każdym golu, z gołym torsem, dobiega do okna i na cały Łazarz krzyczy:
- Polska - Peru 1:0!!!
- Polska - Peru 2:0!!!
- Polska - Peru 3:0!!!
- Polska - Peru 4:0!!!
- Polska - Peru 5:0!!!
- Polska - Peru 6:0!!!
Ostatni komunikat ewidentnie był wykrzyczany pod wpływem emocji (i pewnie nie tylko ich). Szóstego gola w meczu nie strzelili bowiem Polacy, a Peruwiańczycy; skończyło się 5:1. Polska zajęła ostatecznie trzecie miejsce, tak jak w 1974 r., gdy ulice też wyludniały się w czasie transmisji telewizyjnych.
Jeden z chłopców na rowerkach to Grzegorz Hałasik, który 30 lat później relacjonował dla Polskiego Radia mecze Euro 2012 - z Poznania i Wrocławia.
Niedaleko od targów, na starym dworcu PKP, poznaniacy oglądali z podniesioną głową mecze włoskiego turnieju w 1990 roku. Z podniesioną nie z powodu reprezentacji Polski - ta nie wystąpiła na mundialu pierwszy raz od 20 lat - a przez telewizory, podwieszone wysoko w holu głównym. - Część pasażerów przyjeżdżała wcześniej na dworzec, by stracić jak najmniej z meczu. Sam tak zrobiłem przy okazji spotkania Hiszpania - Jugosławia - wspomina dziennikarz poznan.sport.pl, Radosław Nawrot.
Osiem lat później, podczas decydujących meczów wspaniałego mundialu we Francji, Gazeta Wyborcza i Radio ''S'', zorganizowały wielkie oglądanie półfinałów i finału na dziedzińcu poznańskiego Centrum Kultury Zamek:
"Wielu fanów futbolu zrezygnowało z oglądania pojedynku tuż po wejściu na Dziedziniec. Na ekranie podwieszonym pod koncertowym dachem nie było bowiem nic widać. Rzeczywiście, o godz. 20.30 było jeszcze dość jasno, ale tuż przed rozpoczęciem meczu widoczność zwiększyła się i już bez problemów można było oglądać zmagania Brazylii i Holandii. Publiczność podzieliła się na dwa obozy. Większy dopingował Holandię, wznosząc chóralne śpiewy na cześć pomarańczowych. Kibice Brazylii byli - o dziwo! - w mniejszości. Nie zrażali się nawet tym, że przy każdej próbie podejmowania dopingu byli skutecznie zagłuszani przez holenderskich fanów" - czytamy w relacji.
Wtedy modne zaczynało już być chodzenie na mecze do pubów i barów. Jest zresztą do dziś, bo mecz - jak mówią socjologowie - to dobra okazja, żeby się spotkać. Zamiast mówić "zdzwonimy się" wystarczy powiedzieć "widzimy się na meczu Hiszpanii". Jak mówią socjologowie - mecz to dobra okazja, żeby się spotkać.
Dla wielu kibiców chodzenie na mecze do pubów i barów stało się koniecznością w 2002 roku, gdy znów grała Polska, a prawie wszystkie spotkania pokazywał kodowany Polsat Sport.
Wtedy też autor tego tekstu, pierwszy i ostatni raz, posłużył się sfabrykowanym zwolnieniem (z dwóch ostatnich lekcji), by za 2 zł obejrzeć na wielkim ekranie wielką porażkę Polaków - 0:4 z Portugalią. I poczuł się chyba tak, jak w tym roku po łomocie z Niemcami poczuli się Brazylijczycy.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze